Ο Σηματοτηλέγραφος των Κυθήρων ξαναζωντανεύει

Η Τηλεγραφία, ως υψηλή τεχνολογία, αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων, πρώτα στη Γαλλία και πολύ σύντομα στις λοιπές σε αυτούς εμπλεκόμενες χώρες, αλλά και σε άλλες, πέραν του Ατλαντικού. Τότε δημιουργήθηκαν μηχανές για τον σχηματισμό οπτικών σημάτων, πολύπλοκοι έντυποι κώδικες και κτήρια-τηλεγραφικοί σταθμοί, εξοπλισμένα με τηλεγραφικές μηχανές, τηλεσκόπια, και διάφορες ειδικές συσκευές. Σε αυτά υπηρετούσε το εξειδικευμένο προσωπικό των Υπηρεσιών Διαβιβάσεων, Ξηράς και Θαλάσσης.

Με τον ηλεκτρικό τηλέγραφο η αρχική μορφή της τηλεγραφίας αχρηστεύθηκε, οι σταθμοί κατεδαφίσθηκαν, ο εξοπλισμός λεηλατήθηκε ή κατέληξε στην ανακύκλωση μετάλλου, και ό,τι ακόμη απομένει είναι κάποια τοπωνύμια. Ωστόσο ορισμένοι παράκτιοι σταθμοί, αναγκαίοι για την επικοινωνία με παραπλέοντα πλοία διατηρήθηκαν ακόμη και έως τις αρχές του 20ου αι., αλλά και αυτοί καταργήθηκαν με την έλευση της Ασύρματης Τηλεγραφίας. Στην Ελλάδα, τέτοιοι σταθμοί υπήρξαν στα πλέον πολυσύχναστα και στρατηγικά σημεία των θαλάσσιων δρόμων. Εξ αυτών το σπουδαιότερο ήταν ο μεταξύ Πελοποννήσου και Κυθήρων δίαυλος. Διόλου τυχαία ο τελειότερος τηλεγραφικός σταθμός ήταν εκεί. Δυστυχώς, εξ αιτίας πολεμικών καταστροφών, επακόλουθης λεηλασίας και φυσικής φθοράς, το σπουδαίο αυτό μνημείο της ιστορίας και της τεχνολογίας είναι σε πολύ κακή κατάσταση. 

Τον Αύγουστο του 2017 ο καθηγητής Μανόλης Κορρές συναντά για πρώτη φορά τα χαλάσματα ενός κτιρίου κοντά στον φάρο Μουδάρι στο Βόρειο άκρο των Κυθήρων.

Με τα πρόχειρα μέσα που διαθέτει (είναι σε διακοπές) ετοιμάζει αναλυτικά σχέδια αναπαραστάσεως τόσο των αρχιτεκτονικών όσο και των μηχανολογικών ευρημάτων. Μετά από μελέτη διαπιστώνει ότι το κτίριο ήταν ένας από τους λίγους σηματοτηλέγραφους που λειτούργησαν στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

Στην προσπάθεια αναζήτησης περισσότερων στοιχείων επικοινωνεί με την Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού (ΥΙΝ) τον Νοέμβριο του 2017. Η αναζήτηση στοιχείων στα αρχεία της ΥΙΝ αλλά και της Υπηρεσίας Φάρων του Πολεμικού Ναυτικού απέβη άκαρπη. Τον Ιανουάριο του 2018 η ΥΙΝ διοργανώνει την πρώτη δημόσια παρουσίαση της ανακάλυψης του Σηματοτηλέγραφου Κυθήρων.

Μιά ακόμα επίσκεψη του καθηγητή στα Κύθηρα τον Αύγουστο του 2018 είχε ως αποτέλεσμα την καλύτερη μελέτη και αποτύπωση του μηχανισμού του σηματοτηλέγραφου.

Τα επικαιροποιημένα αποτελέσματα της έρευνας παρουσιάστηκαν τον Οκτώβριο του 2021 στην Ακαδημία Αθηνών και εκδόθηκαν σε ειδικό τεύχος πρακτικών.

Τέλος του 2023 το Ελληνικό Ινστιτούτο Ναυτικής Ιστορίας αποφασίζει να υποστηρίξει ενεργά την αποκατάσταση της ιστορικής μνήμης σχετικά με τον Σηματοτηλέγραφο των Κυθήρων. Τον Φεβρουάριο του 2024 διοργανώνει σχετική παρουσίαση του καθηγητού Κορρέ με συμμετοχή του Δημάρχου Κυθήρων στο χώρο του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη.

Ως συμπέρασμα της συνάντησης, το ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ. αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να υποστηρίξει την ψηφιακή αναπαράσταση του Σηματοτηλέγραφου, με απότερο στόχο να συμβάλει και στην πλήρη, κάποτε, ανακατασκευή του πραγματικού κτηρίου.  Το έργο της ψηφιακής επεξεργασίας ανατέθηκε στον Γιώργο Μαστρογεωργίου ό οποίος βασιζόμενος στα σχέδια του Μανόλη Κορρέ και στην εναέρια βιντεοσκόπηση του Γιώργου Μαραγκουδάκη μας παρέδωσε ένα ρεαλιστικότατο αποτέλεσμα.