Δ. Γεωργαντάς, Υποναύαρχος (Ο) ΠΝ ε.α. Ι. Βιδάκης, Αρχιπλοίαρχος (Ο) ΠΝ ε.α.
(Μέλη του ΕΛ.Ι.Ν.ΙΣ)
«Μέγα το της θαλάσσης Κράτος» Περικλής (495/494-429 π.Χ.)
ΣΤΟΧΟΙ – ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
Σκοπός του κειμένου είναι:
α. να συμβάλλει, στην υπενθύμιση του σημαντικού ρόλου του Θεμιστοκλή ως θεμελιωτή της ναυτικής ισχύος και ηγεμονίας της Αθήνας. Να αναδείξει τη μεγαλοφυΐα του ως χαρισματικού ηγέτη, την διορατικότητά του ως επιτυχημένου πολιτικού, την ευελιξία του ως ικανού στρατηγού – ναυάρχου, την καρτερία και την επιμονή του ως ιδανικού στρατηγιστή, στις αντιδράσεις που συναντούσαν στην εφαρμογή των σχεδίων του, την αποφασιστικότητά του ως ορθολογιστού πατριώτη, στην άρνηση της εκδοχής της εγκατάλειψης του αγώνα. Ο Θεμιστοκλής ήταν άνθρωπος με πολλά και ποικίλα προσόντα, έξυπνος, ευέλικτος και ευπροσήγορος, ορθολογιστής, φιλόδοξος, με προορατικότητα, ευφυΐα και πειθώ.
Η μεταστροφή των Αθηναίων στην θάλασσα και η ναυπήγηση ισχυρού πολεμικού στόλου για την επιβίωσή τους και την διατήρηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας τους αποτελεί την κορυφαία του στρατηγική. Ειδικά η μέθοδος με την οποία επέτυχε αυτούς τους στόχους του και ιδιαίτερα η χρηματοδότηση της κατασκευής των νέων τριηρών, σε δύσκολες συγκυρίες, με ισχυρή αρνητική αντιπολίτευση και τον εχθρό «ante portas», είναι παράδειγμα προς μίμηση στις επίκαιρες ανάλογες περιστάσεις
β. να τιμήσει ιδιαίτερα τη μνήμη του αγωνιστή και πυρπολητή του 1821 Κωνσταντίνου Νικόδημου, ο οποίος δεν σταμάτησε μέχρι και την τελευταία στιγμή της ζωής του, να ενδιαφέρεται για την αναβάθμιση του Πολεμικού Ναυτικού της πατρίδας του. Ενδεικτικά σημειώνονται δύο περικοπές της διαθήκης του:
i. «Όποτε η Κυβέρνηση ήθελε χορηγήσει τα νομοθετήματα, αμοιβές των ανδραγαθημάτων πυρπολητών ή την μισθοδοσία των πλοιάρχων του αγώνα, το ανήκον σε εμένα χρηματικό ποσό να λαμβάνει η Επιτροπή του Εθνικού Στόλου …»
ii. «… Όταν γίνει δεύτερη έκδοση των απομνημονευμάτων μου, αντίτυπα αυτής να πωληθούν προς όφελος του Εθνικού Στόλου …».
Η Δημιουργία της Ναυτικής Ισχύος της Αρχαίας Αθήνας
Ο Θεμιστοκλής ο Φρεάριος (525-460 π.Χ.) κατατάσσεται στους μεγάλους άνδρες που με τις πράξεις τους καθόρισαν το μέλλον της Αθήνας και της Ελλάδος. Εκτίμησε ορθά, ότι οι Πέρσες μετά την ήττα τους στον Μαραθώνα το 490 π.Χ., θα επέστρεφαν και θεώρησε ότι μόνο η δημιουργία ισχυρού αθηναϊκού στόλου θα ήταν ικανή να αντιμετωπίσει τη νέα εισβολή. Αντιλήφθηκε νωρίς την μεγάλη αξία του εμπορίου και της ναυτιλίας. Υποστήριξε την εγκατάλειψη της αγροτικής πολιτικής, την οποία υπεράσπιζαν οι αριστοκρατικοί, και τη στροφή στη ναυτιλία, την βιοτεχνία και το εμπόριο.
Αγωνίστηκε με όλα τα μέσα για να επιτύχει τους στόχους του, εξοστρακίζοντας όλους τους πολιτικούς του αντιπάλους, όταν αυτοί για μικροπολιτικούς λόγους δεν συμφώνησαν στα σχέδιά του. Εντός τριών ετών, το χρονικό διάστημα 483-480 π.Χ. και χάριν της συνδρομής της ανακαλυφθείσης φλέβας αργύρου στα μεταλλεία Λαυρίου, κατόρθωσε και ναυπηγήθηκαν περί τις 100 νέες, ετοιμοπόλεμες τριήρεις. Κατέστησε τους Αθηναίους εμπειροπόλεμους στο ναυτικό πόλεμο. Υλοποίησε τον χρησμό της Πυθίας ότι οι Αθηναίοι και οι Έλληνες θα προστατευθούν και θα θριαμβεύσουν απέναντι στους εισβολείς με τα «ξύλινα τείχη».
Όταν ο Ξέρξης Α΄ (519-475 π.Χ.) εισέβαλε με μεγάλες προσδοκίες στην Ελλάδα με τον τεράστιο στρατό, τις χίλιες διακόσιες επτά τριήρεις και τα τρεις χιλιάδες φορτηγά πλοία, ηττήθηκε κατά κράτος από τον δαιμόνιο Θεμιστοκλή. Κατά τους ιστορικούς η ναυμαχία της Σαλαμίνας αποτελεί κομβικό σημείο στην αιώνια διαμάχη, Δύσης και Ανατολής. Με την εν λόγω ναυμαχία ο ελληνικός κόσμος, ο «πατέρας» του δυτικού πολιτισμού, επιβίωσε και ελεύθερος δημιούργησε το κλασσικό θαύμα, θέτοντας τις βάσεις για την επιστημονική σκέψη, που κυριάρχησε αιώνες αργότερα στην Δύση. Αξίζει να αποδοθεί στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το τεράστιο ιστορικό βάρος και η σημασία της, και στον Θεμιστοκλή η πρέπουσα αξία, ως η πλέον καταλυτική φυσιογνωμία στην ιστορία της εποχής, διότι οι πράξεις του έδωσαν τη νίκη στον ενωμένο ελληνικό στόλο.
Με τη λήξη των Περσικών πολέμων η Πανελλήνια συμμαχία, που δημιουργήθηκε το 481 π.Χ. με σκοπό την απελευθέρωση όλων των Ελλήνων, διασπάστηκε. Ενώ οι Αθηναίοι έπλεαν στον Ελλήσποντο για την απελευθέρωση των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας, οι Σπαρτιάτες αποχωρούσαν από τη συμμαχία. Η Αθήνα εκμεταλλευόμενη τον φόβο των ελληνικών πόλεων της Μικράς Ασίας – Αιγαίου για τον περσικό κίνδυνο και την δυσφορία τους για τη Σπάρτη, εξαιτίας της αποτυχημένης εκστρατείας του Λακεδαίμονα αντιβασιλέα Παυσανία (515/510-470 π.Χ.) κατά των Περσών το 478 π.Χ., συνένωσε τις ελληνικές πόλεις και συγκρότησε το 478/7 π.Χ., την Δηλιακή ή Α΄ Αθηναϊκή συμμαχία. Σκοπός της ήταν η εκδίκηση κατά των Περσών για τις καταστροφές που επέφεραν στην διάρκεια των Περσικών πολέμων, η διατήρηση της ανεξαρτησίας και η απελευθέρωση όσων ελληνικών πόλεων συνέχιζαν να βρίσκονται υπό περσική κυριαρχία. Στη συμμαχία συμμετείχαν περίπου εκατόν σαράντα πόλεις, από Ιωνία, Ελλήσποντο, Θράκη, Καρία και Νησιά.
Οι πόλεις της Δηλιακής συμμαχίας ήταν αυτόνομες και ισόψηφες, ώστε οι αποφάσεις να μην λαμβάνονται μόνο από τις ισχυρότερες πόλεις. Ορίστηκε ο αριθμός των τριηρών που θα διέθεταν οι σύμμαχοι και το ποσό που θα κατέβαλαν, όσοι δεν διέθεταν ναυτικό. Η είσπραξη του ποσού ανατέθηκε σε δέκα οικονομικούς αξιωματούχους, τους «Ελληνοταμίες», που ήταν αθηναίοι πολίτες, διορίζονταν από την Εκκλησία του Δήμου και ήταν υπόλογοι σ΄ αυτή. Τόπος συνάντησης των αντιπροσώπων των συμμαχικών πόλεων και φύλαξης του ταμείου, ορίστηκε το ιερό του Απόλλωνα στην Δήλο. Επιλέχθηκε, για λόγους θρησκευτικούς, αφού αποτελούσε κέντρο λατρείας των ιωνικών πόλεων, πολιτικούς, αφού η Δήλος δεν είχε πολιτικές φιλοδοξίες και πρακτικούς, καθόσον ήταν λιμάνι που βρίσκονταν στο κέντρο του Αιγαίου. Αργότερα το ταμείο μεταφέρθηκε στην Ακρόπολη των Αθηνών. Με την ίδρυση της συμμαχίας οι Αθηναίοι επισφράγισαν την υπεροχή τους στην θάλασσα.
Ο Θεμιστοκλής υπήρξε ο άνθρωπος των μεγάλων οραματισμών, με διεισδυτικό και εφευρετικό νου, ευρύτητα πνεύματος και ετοιμότητα λόγου, Αναμφίβολα υπήρξε διορατικός πολιτικός και μεγαλοφυής ηγέτης, που ενδυνάμωσε το δημοκρατικό πολίτευμα της Αθήνας. Κατέστησε την Αθήνα πρώτη ναυτική δύναμη στη Μεσόγειο και απάλλαξε την Ελλάδα από την περσική απειλή, παρότι συναντούσε αντιδράσεις στην εφαρμογή των σχεδίων του, από τους αριστοκρατικούς. Υπήρξε ο κύριος συντελεστής της σωτηρίας της Ελλάδας. Ο προσωπικός του θρίαμβος, η ναυμαχία της Σαλαμίνας, αποτελεί καμπή στους περσικούς πολέμους και μία από τις σπουδαιότερες ναυτικές συγκρούσεις της ιστορίας.
Κεντρική Επιτροπή Σχηματισμού Εθνικού Στόλου
Στα ύστερα χρόνια του Βυζαντίου περιορίστηκε ο ρόλος του πολεμικού ναυτικού με συνέπεια την κατάρρευσή του και την υποδούλωσή του στον Οθωμανό κατακτητή. Αργότερα η ελληνική επανάσταση του 1821 δεν θα είχε πιθανότητες επιτυχίας, χωρίς τον πρωταγωνιστικό ρόλο του εμπορικού ναυτικού, το οποίο ήταν παράλληλα και πολεμικό. Η δε ναυμαχία του Ναβαρίνου καθόρισε τη μοίρα του ελληνικού κράτους.
Η Ελλάδα, μετά την δημιουργία της ως ανεξάρτητου κράτους, διέρχονταν κρίσιμες περιστάσεις. Το 1866 η Κρητική Επανάσταση εξέγειρε το δημόσιο φρόνημα και κάποιοι φιλοπάτριδες με εισήγηση του τότε Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, δημιούργησαν πενταμελή Επιτροπή, η οποία την 28η Οκτωβρίου 1866 εξέδωσε πρόσκληση προς όλους τους διανοούμενους και τους φιλοπάτριδες:
«Κύριε. Η Ελλάς απέκρουσε δια θαλάσσης ή δια ξηράς των προαιώνιων αυτής εχθρών, τας ορμάς. Ο μεν Θεμιστοκλής κατά θάλασσα έσωσε την Ελλάδα και δια της Ελλάδας την οικουμένη. Εμείς δε εις τα πλοία οφείλουμε κατά μεγάλο μέρος την ανεξαρτησία μας. Ώστε η απόκτηση Εθνικού Στόλου και σήμερα καθίσταται απαραίτητος, αν θέλουμε η πατρίδα να μεγεθυνθεί και να υπάρξει. Όθεν ευαρεστηθείτε να παρευρεθείτε στο Βαρβάκειο την προσεχή Κυριακή 30 Οκτωβρίου 1866 και ώρα 10.00 για την επίλυση του εν λόγω θέματος. Αθήνα τη 28 Οκτωβρίου 1866»
Πράγματι, έλαβε χώρα η συνάντηση στο Βαρβάκειο Λύκειο υπό την προεδρία του πρώην προέδρου της Γερουσίας Αναγνώστη Μοναρχίδου και εκλέχθηκε 25μελής Επιτροπή, η οποία συνέταξε το καταστατικό της σύστασης «Εταιρείας προς Σχηματισμό Εθνικού Στόλου» με έμβλημα την προτομή του Αριστόβουλου Θεμιστοκλή.
Η Επιτροπή αποτελείτο από: Κωνσταντίνο Κανάρη, Ιωάννη Θ. Κολοκοτρώνη, Κωνσταντίνο Νικόδημο, Αθανάσιο Μιαούλη, Γεώργιο Ψύλλα, Αναγνώστη Μοναρχίδη, Θρασύβουλο Ζαϊμη, Χρ. Χριστόπουλο, Διομήδη Κυριακό, Ιωάννη Α. Σούτσο, Ευστ. Σίμο, Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, Μάρκο Ρενιέρη, Ν. Νέγρη, Γεώργιο Σταύρου, Κωνσταντίνο Λομβάρδο, Π. Σ. Γιαννόπουλο, Δ. Γ. Βούλγαρη, Δ. Μ. Βότσαρη, Δημ. Μαυροκορδάτο, Πέτρο Παπαρηγόπουλο, Βασίλειο Οικονομίδη, Δημ. Μουτσόπουλο, Θεόδωρο Π. Δηλιγιάννη και Ιωάννη Σκαλτσούνη. Οι ανωτέρω συνέταξαν το καταστατικό της Εταιρείας, το οποίο υπέβαλαν για έγκριση σε νέα συνεδρίαση της Επιτροπής την 20ή Νοεμβρίου 1866, υπό την προεδρία του Υποναυάρχου Κωνσταντίνου Νικόδημου, και το οποίο εγκρίθηκε ομόφωνα.
Σύμφωνα με το καταστατικό διενεργήθηκε Συνέλευση την 25η Δεκεμβρίου 1866, η οποία εξέλεξε 15μελή Κεντρική Επιτροπή, αποτελούμενη από τους: Ιωάννη Θ. Κολοκοτρώνη, Ρ. Τζουρτζ, Σ. Τρικούπη, Κ. Κανάρη, Κ. Νικόδημο, Γ. Σταύρου, Γ. Ψύλλα, Θρασύβουλο Ζαϊμη, Α. Γ. Κουντουριώτη, Ε. Δ. Ηλιόπουλο, Ι. Α. Σούτσο, Εμ. Τομπάζη, Κ. Φρεαρίτη, Λουκά Ράλλη και Δημ. Μαυροκορδάτο. Η ανωτέρω επιτροπή ανέλαβε σύμφωνα με το καταστατικό τη συλλογή των συνδρομών και την εκπροσώπηση της Εταιρείας. Η Κεντρική Επιτροπή εξέδωσε προκήρυξη «προς το Πανελλήνιο» την 2α Ιανουαρίου 1867:
«Επί της χρηστής ελπίδας και της πεποίθησης, ότι κανείς Έλληνας δεν θα αρνηθεί τον οβολό του, και ιδίως οι φιλοπάτριδες ομογενείς του εξωτερικού, πρόθυμα θα ασπαστούν την εθνωφελή αυτή επιχείρηση, η Επιτροπή επικαλείται τον πατριωτισμό όλων και εύχεται στον ύψιστο να υπάρξει πλήρης επιτυχία του ανωτέρω έργου»
Ο Κωνσταντίνος Νικόδημος κατά τον αγώνα του 1821 ως πυρπολητής πυρπόλησε την 24η Σεπτεμβρίου 1829 οθωμανική κορβέτα. Κατάγονταν από τα Ψαρά και όταν αυτά καταστράφηκαν από τον τουρκικό στόλο μετοίκησε στην Ερέτρια,. Ήταν παιδικός φίλος του Κωνσταντίνου Κανάρη, με τον οποίο έλαβε μέρος στις περισσότερες ναυτικές συγκρούσεις του 1821. Το Πολεμικό Ναυτικό οφείλει να δώσει το όνομά του σε πολεμικό ή βοηθητικό πλοίο του Στόλου, σε αναγνώριση της προσφοράς του στο Έθνος.
Από τον Ιούνιο του 1868 ο Υποναύαρχος Κωνσταντίνος Νικόδημος[i] σε ηλικία 74 ετών, ανέλαβε την προεδρία της Κεντρικής Επιτροπής και την διατήρησε μέχρι το θάνατό του, το 1879. Γραμματέας της κεντρικής επιτροπής το χρονικό διάστημα 1873-1876 διετέλεσε ο Λεωνίδας Παλάσκας. Την περίοδο 1868-1879, επί προεδρίας Νικόδημου, το έργο της Επιτροπής κρίνεται ως αποτελεσματικό. Ο Νικόδημος ως κύριο στόχο των ενεργειών του είχε την υποκίνηση των βαθύπλουτων Ελλήνων του εξωτερικού για την αποστολή εράνων και κληροδοσιών. Στην περίοδο αυτή περιλαμβάνονται οι συνεισφορές των: Θεόδωρου Νεγρεπόντε, Πανταζή Βασσάνη (1830-1891)[ii] από την Αίγυπτο, Φ. και Αντώνη Ξενοκράτη από Ρουμανία, τη σύζυγο του Κ. Νικόδημου, Καλλή Νικόδημου (θανούσα το 1874), Αθανάσιο Τσούφλη, Βασίλειο Ι. Πρίφτη από Αίγυπτο, Ν. Αγγελικάρα (εμποροπλοίαρχο από Χαλκίδα). Τον πρώτο μέγα δωρητή Ι. Βαρύκα, κρεοπώλη, που άφησε το 1871 στην Εταιρεία την κινητή του περιουσία 8.000 δραχμών και το μισό των δύο οικιών του επί της οδού Πανός στην Πλάκα και οικοπέδων και αγρών, τότε εκτός σχεδίου πόλεως των Αθηνών, (το άλλο μισό στο Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Ο Νικόδημος υπήρξε υποκινητής των βαθύπλουτων ομογενών του εξωτερικού για την διάθεση κληροδοσιών και δωρεών, στην Εταιρεία για τον σχηματισμό Εθνικού Στόλου. Υποδαύλισε την φιλαυτία και άμιλλα αυτών, με συνέπεια πολλοί και κατά διάφορες εποχές διέθεσαν τις περιουσίες τους και εκτός Πολεμικού Ναυτικού, σε διάφορους κοινωφελείς και εθνικούς σκοπούς. Χωρίς την αρχική πρωτοβουλία του, δηλαδή να στραφεί στους ομογενείς του εξωτερικού για δωρεές στην Εταιρεία, είναι απίθανο αν θα υπήρχαν τόσοι πολλοί και μεγάλοι ευεργέτες και δωρητές, συνεισφέροντας με την περιουσία τους, στους ασθενείς πόρους της μικρής και αναγεννώμενης πατρίδας τους. Και πράγματι, σχεδόν όλοι οι δωρητές, πλην των Ζάππα και μερικών άλλων μικρών, ενεφανίσθησαν μετά το 1875.
[i] Το πραγματικό του όνομα ήταν Κωνσταντίνος Αργύρης, αλλά έγινε γνωστός με το όνομα της οικογένειας της μητέρας του, Νικόδημος.
[ii] Ο Πανταζής Βασσάνης (Βατσάνης από την Πορταριά Πηλίου) ήταν επιφανής Έλληνας ευεργέτης του 19ου αιώνα, καταγόμενος από φτωχή οικογένεια. Μετά από πολλές περιπλανήσεις εγκαταστάθηκε οριστικά στην Τάντα της Αιγύπτου, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο και απέκτησε μεγάλη περιουσία. Με την διαθήκη του κληροδότησε στο Ελληνικό κράτος το 60% της περιουσίας του, 48.000 λίρες Αγγλίας, από τις οποίες 500.000 χρυσά φράγκα για την ανέγερση Ναυτικής Σχολής στον Πειραιά. Όριζε να στέλνονται για περαιτέρω σπουδές στην Ευρώπη και την Αμερική δύο νέοι απόφοιτοι της Ναυτικής Σχολής κάθε έτος.
Πρόσθετα, ο Νικόδημος δημιούργησε το πρώτο λαχείο υπέρ του Εθνικού Στόλου το 1871-1874 αξίας 5,60 δραχμών. Φαίνεται όμως ότι δεν απέδωσε τα αναμενόμενα κέρδη, τα οποία κινήθηκαν μεταξύ 80.000 και 890.000 δραχμών .
Η περίοδος της Επιτροπής μέχρι και τον θάνατο του Νικόδημου, κρίνεται αποδοτική, λαμβανομένου υπόψη ότι η περιουσία της Εταιρείας ανέρχονταν σε 1.300.000 δραχμές σε χρεόγραφα και μετρητά και σε περίπου 90.000 δραχμές η εκτιμώμενη αξία των ακινήτων των Βαρύκα και Αγγελικάρα. Ο Νικόδημος πριν τον θάνατό του, τον Μάιο 1879, ευτύχησε να δει τους καρπούς των κόπων του, καθόσον εδόθησαν στο Δημόσιο 1.000.000 δραχμές για την αγορά του πλοίου «Ναύαρχος Μιαούλης». Το ποσό δόθηκε σε δύο δόσεις: τον Απρίλιο 1879 ποσό 537.750 δραχμών και τον Σεπτέμβριο 1879 ποσό 462.250 δραχμών.
Το Λαχείο Εθνικού Στόλου επανακυκλοφόρησε το 1904 μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την ΚΥΑ υπ’ αριθμ. 5964//2-7-1941 (ΦΕΚ 114Α΄), καταργήθηκε το Λαχείο Εθνικού Στόλου. Με την έκδοση των Κρατικών Λαχείων το ΤΕΣ ελάμβανε το 1% επί των κερδών. Το 1977 σταμάτησε η χρηματοδότηση του ΤΕΣ από την Διεύθυνση Κρατικών Λαχείων.
Ο Νικόδημος με διαθήκη του άφησε όλη την περιουσία του στην Εταιρεία . Στην διαθήκη του αναφέρεται στην τιτάνια προσπάθεια που κατέβαλε αναλαμβάνοντας σε ηλικία 74 ετών την προεδρία της Κεντρικής Επιτροπής της Εταιρείας, καταβάλλοντας όλες τις δυνάμεις μέχρι το θάνατό του σε ηλικία 85 ετών για την επίτευξη της αποστολής της Εταιρείας και μη δειλιάζοντας – απογοητευόμενος από τις δυσκολίες που συναντούσε για την επιτυχία του σκοπού του.
Μετά τον θάνατο του Νικόδημου οι εισπράξεις της Επιτροπής μειώθηκαν δραματικά. Ακόμη και τα μέλη σταμάτησαν να καταβάλλουν συνδρομές, οι δήμοι και οι μονές σπάνια έστελναν συνδρομές, και ελάχιστες κοινότητες του εξωτερικού απέστελναν πλέον συνδρομές ή εισφορές. Η περίοδος αυτή όμως είναι αρκετά ικανοποιητική σε κληροδοτήματα. Παραδείγματα κληροδοτημάτων αποτελούν των: εμπόρου Α. Αγκά, Ζώη Μαρούλη από την Κέρκυρα (1881), Καρούσου από την Κεφαλονιά, Αντώνη Ξενοκράτη του 1896, Γεωργίου Εμπειρίκου, κ.α. Το 1879, μετά τον Νικόδημο την προεδρία της Επιτροπής ανέλαβε ο Δ. Ν. Καλλιφρονάς (1800-1897), την οποία και διατήρησε μέχρι το 1891. Έκτοτε, την προεδρία ανέλαβε ο πρίγκιπας Γεώργιος (1869-1957) . Οι εισπράξεις της Επιτροπής την δεύτερη αυτή περίοδο, δεν υπερέβαιναν τις 800.000 δραχμές, εκτός βέβαια των κληροδοτηθέντων ακινήτων.
Συγκρίνοντας την πρώτη και την δεύτερη περίοδο διαφαίνεται ότι επί μία 12ετία, στις αρχές της ίδρυσης της Εταιρείας, οι εισπράξεις ανήλθαν σε 1.300.000 δραχμές περίπου. Την δεύτερη περίοδο επί 22ετία ανήλθαν μόνο σε 800.000 δραχμές περίπου, λαμβανομένου υπόψη ότι σ΄ αυτό το ποσό περιλαμβάνονται και 200.000 δραχμές των κληροδοτημάτων. Ως κύρια αφορμή της μείωσης των εισπράξεων της Εταιρείας αποτελεί μάλλον η διαμάχη των μελών της, όπως μπορεί να διαφανεί από τα κατωτέρω:
α. Στην διαθήκη του παλαίμαχου πυρπολητή του 1821, Κ. Νικόδημου, φαίνεται ότι από την πρώτη στιγμή αντιλήφθηκε την διαμάχη μεταξύ των μελών της Εταιρείας.
β. Η αμέλεια των αρμοδίων της Κεντρικής Επιτροπής γενικά για την διαχείριση. Ανακαλύφθηκαν τρεις καταχρήσεις 260 χιλιάδων δραχμών, από τις οποίες οι μεν δύο διαγράφηκαν το 1904, η δε εκ 165.000 δραχμών καλύφθηκε μερικώς από την εκποίηση της ακίνητης περιουσίας του καταχραστή, μέλους της Κεντρικής Επιτροπής και μάλιστα εκ των ιδρυτών της Εταιρείας!
γ. Μέχρι το 1900 εκ των 24 μελών, ιδρυτών κατά το 1866 της Εταιρείας, ζούσαν μόνο δύο και ενώ στα βιβλία της Επιτροπής φαίνονταν εγγραφές περίπου 100 δραχμές της εποχής για στεφάνια των μελών, κανένας εκ των ανωτέρω δεν άφησε έστω και ένα μικρό ποσό ως δωρεά στην Εταιρεία, εκτός βέβαια του Κ. Νικόδημου! Δεν είναι γνωστή η περιουσιακή κατάσταση των μελών, αλλά μέλη όπως ο Γ. Σταύρου, Δ. Ν. Καλλιφρονάς (επί 12ετία πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής), Ι. Σούτσος, Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, Μ. Ρενιέρης και Δ. Μαυροκορδάτος, πιστεύεται ότι είχαν την δυνατότητα και θα έπρεπε να είχαν αφήσει έστω ελάχιστο ύψος δωρεάς στην Εταιρεία!
Εξ όλων των αναφερομένων προέκυψε μεγάλη διαφωνία μεταξύ των μελών και κρίθηκε απαραίτητη η ανάληψη της προεδρίας από τον πρίγκιπα Γεώργιο της Ελλάδος, προκειμένου να περισωθεί η Εταιρεία και να τονωθεί η ευόδωση των σκοπών της. Ο πρίγκιπας Γεώργιος της Ελλάδας και της Δανίας, διατέλεσε Ύπατος Αρμοστής της Κρητικής Πολιτείας από το 1898 έως το 1906. Ήταν δευτερότοκος γιος του βασιλιά Γεωργίου Α΄ της Ελλάδας και της Μεγάλης Δούκισσας Όλγας Κωνσταντίνοβνας της Ρωσίας.
Αντί Επιλόγου
Απέναντι στο τουρκικό αφήγημα της «Γαλάζιας Πατρίδας» πρέπει να προβάλλονται τα λόγια του Περικλή: «Μέγα το της Θαλάσσης Κράτος». Χρειάζεται αποφασιστικότητα, ομοψυχία, υψηλό εθνικό φρόνημα, σχέδιο και προετοιμασία. Μεταξύ άλλων προέχει η ενίσχυση του Ταμείου Εθνικού Στόλου (ΤΕΣ), ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην εθνική προσπάθεια, όπως τότε που αγόρασε το θωρηκτό «Γ. Αβέρωφ» και οδήγησε στους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους.
Το ΤΕΣ έχει ιστορία πλέον των 120 ετών, δεν επιβαρύνει το δημόσιο και αξιοποιεί την κινητή και ακίνητη περιουσία του, στο μέγιστο βαθμό. Εκπληρώνει αποδοτικά την αποστολή του συνεισφέροντας στα εξοπλιστικά προγράμματα του ΠΝ.
Όπως το 480 π.Χ. ο Θεμιστοκλής με τα «ξύλινα τείχη» έσωσε την Αθήνα και την Ελλάδα από τον Πέρση εισβολέα και προσέφερε την δυνατότητα στους Έλληνες να επιβιώσουν ελεύθεροι και να μεγαλουργήσουν, έτσι και σήμερα ο ελληνικός στόλος έχει το έργο της υπεράσπισης των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας. Απαραίτητη είναι η στήριξη όλων των Ελλήνων, όπως στην κλασσική Αθήνα και στα μέσα 19ου – αρχές 20ού αιώνα. Το ΤΕΣ έχει αποδείξει διαχρονικά ότι μπορεί να αναλάβει υπεύθυνα και με διαφάνεια την διαχείριση της χρηματοδότησης των εξοπλιστικών προγραμμάτων του ΠΝ.
Η ανάγκη για ενίσχυση του Στόλου προβάλλει πλέον ως επιτακτική.
Βιβλιογραφικές Αναφορές
- Βιδάκης, Ιωάννης, Γεωργαντάς, Δημήτριος. (2020). Θεμιστοκλής ο Αριστόβουλος, Αθήνα (υπό έκδοση).
- Βολωνάκης, Ιωάννης. (1997). Της Αρχαίας Ελλάδος οι Μεγάλοι Ηγέται, σελ. 59-162, Αθήνα: Γεωργιάδης.
- Διαθήκες Θεόδωρου Πετούση (1870), Κωνσταντίνου Νικόδημου (1879), Πανταζή Βασσάνη (1892), Γεωργίου Αβέρωφ (1899), Ιωάννη Βαρύκα (1907) και Μαρίνου Κοργιαλένιου (1910).
- Ενημερωτικό Φυλλάδιο περί Ταμείου Εθνικού Στόλου, 1998, Αθήνα.
- Κορνήλιος Νέπως. (2005). Βίοι, σελίδες 27-58, μετάφραση Π.Ε.Γιαννακόπουλου, Αθήνα: Παπαδήμα.
- Λαζαρόπουλος, Ι. (2004). Περί του Ταμείου του Εθνικού Στόλου (αναδημοσίευση), περιοδικό Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχος 550, ΝΟΕ-ΔΕΚ 2004, σελίδες 33-44, Αθήνα: ΤΙΝ.
