Γράφει ο Ηρακλής Καλογεράκης
Τα στοιχεία της θαλάσσιας γεωγραφίας και της σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες των πλοίων προσδιόριζαν και προσδιορίζουν τα ναυτικά των παράκτιων κρατών. Πριν όμως προχωρήσουμε στα χρώματα που προσδιορίζουν τις θάλασσες και τα ναυτικά, ας θυμηθούμε μερικούς ορισμούς της Ναυτικής γεωγραφίας, της Ωκεανογραφίας και της σύμβασης για το δίκαιο της θάλασσας, που θα μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τους ρόλους των «Ναυτικών Δυνάμεων» καθώς και τα χρώματα που τις προσδιορίζουν:
Ακτή χαρακτηρίζεται η παραθαλάσσια έκταση της ξηράς προς τη θάλασσα (ή αντίστοιχα όχθη σε λίμνη ή ποταμό) που γεωλογικά φαίνεται να τερματίζει προς τη θάλασσα. Τα όρια της εκτείνονται από την γραμμή της χαμηλότερης ρηχίας μέχρι την υψηλότερη στάθμη της ξηράς που επηρεάζεται από θυελλώδη κύματα (1-100μ).
Ακτογραμμή είναι η γραμμή επαφής ξηράς με θάλασσα η θέση της οποίας μεταβάλλεται διαρκώς λόγω αυξομείωσης των υδάτων από φυσικά φαινόμενα. Η φυσική ακτογραμμή ορίζεται σαν τη γραμμή της κατώτατης ρηχίας (low-water line) κατά μήκος της ακτής, όπως αυτή σημειώνεται στους ναυτικούς χάρτες μεγάλης κλίμακας που αναγνωρίζονται επίσημα από το Κράτος
Αιγιαλός κατά τη Ελληνική νομοθεσία (ν. 2971/01), είναι η παράκτια χερσαία ζώνη, που βρέχεται από τη θάλασσα, μέχρι τη στάθμη εκείνη που φθάνουν οι μεγαλύτερες και συνήθεις αναβάσεις των κυμάτων της, κατά τη διάρκεια έντονων καιρικών φαινομένων.
Παραλία είναι η ζώνη ξηράς που εκτείνεται από τον αιγιαλό προς την ενδοχώρα και παρουσιάζει την ίδια σύσταση, δηλαδή μέχρι αυτή να καταστεί ορεινή.
Όχθη ονομάζεται το όριο όπου η ξηρά συναντά την επιφάνεια του νερού ενός ποταμού ή μιας λίμνης στα δε ποτάμια οι δυο όχθες τους, αποτελούν τα όρια αυτού. Η μεταξύ τους περιοχή αποτελεί τη κοίτη του ποταμού.
Παρόχθια ζώνη είναι η έκταση που βρίσκεται κατά μήκος ενός ποταμού η οποία επηρεάζει τον ποταμό και επηρεάζεται από αυτόν μέσω φυσικών, βιολογικών, χημικών, κ.α. σχέσεων. Περιλαμβάνει την περιοχή μεταξύ του χαμηλότερου και υψηλότερου σημείου ροής ύδατος και το μέρος του χερσαίου τοπίου από το υψηλότερο σημείο ροής μέχρι τις ορεινές περιοχές όπου η βλάστηση μπορεί να επηρεαστεί από τον ανυψωμένο υδροφόρο ορίζοντα ή τις πλημμύρες και από την ικανότητα του εδάφους να συγκρατεί το νερό.
Παράκτια ή Παραθαλάσσια ζώνη (littoral zone ή nearshore) είναι το τμήμα μιας θάλασσας που βρίσκεται κοντά στην ακτογραμμή, είναι σε άμεση επαφή με αυτή και εκτείνεται μέχρι και την υφαλοκρηπίδα. Η παράκτια ζώνη περιλαμβάνει τις ακτογραμμές, τις ακτές (παραλίες, δέλτα ποταμών), τις λιμνοθάλασσες, τα έλη, στη δε παράκτια οικολογία, περιλαμβάνει και τον αιγιαλό.
Υποπαράκτια ή νηριτική ζώνη (neritic ή sublittoral zone) είναι το τμήμα των θαλασσών που ξεκινά από την ακτή και φτάνει μέχρι το βάθος των 200 μέτρων. Επειδή σε αυτά τα βάθη η θερμοκρασία είναι αρκετά σταθερή, η πίεση όχι πολύ μεγάλη και το φως του ήλιου αρκετό ώστε να υπάρχει φωτοσύνθεση, η νηριτική ζώνη φιλοξενεί το μεγαλύτερο μέρος των οργανισμών που ζουν στη θάλασσα. Στην φυσική ωκεανογραφία είναι μέχρι το σημείο που το ωκεάνιο σύστημα αλληλοεπιδρά με την ακτή.
Χωρική θάλασσα ή Αιγιαλίτιδα ζώνη είναι η θαλάσσια περιοχή που εκτείνεται από την φυσική ακτογραμμή ή από τις γραμμές βάσεως, αν έχουν προσδιοριστεί, μέχρι αποστάσεως που το κάθε κράτος ορίζει αλλά που δεν μπορεί να υπερβαίνει τα δώδεκα ναυτικά μίλια. Στη ζώνη αυτή εκτείνεται η κυριαρχία του παράκτιου κράτους, πέρα από την ηπειρωτική του επικράτεια.
Υφαλοκρηπίδα (continental shelf) είναι το τμήμα του βυθού το οποίο αποτελεί την ομαλή προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται απότομα δηλ. εκεί που ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45ο. Το 1958 ορίστηκε στο Διεθνές Δίκαιο για πρώτη φορά η υφαλοκρηπίδα σαν το τμήμα του θαλάσσιου βυθού από τις ακτές και πέρα από την αιγιαλίτιδα ζώνη μέχρι βάθους 200 μέτρων, εκτός αν ήταν εφικτή η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων και σε μεγαλύτερο βάθος, οπότε εκτεινόταν ως το βάθος εκείνο. Στη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, άρθρο 76 (σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ, 1998), η υφαλοκρηπίδα ενός παράκτιου κράτους αποτελείται από το θαλάσσιο βυθό και το υπέδαφός του που εκτείνεται πέραν της χωρικής του θάλασσας καθ’ όλη την έκταση της φυσικής προέκτασης του χερσαίου του εδάφους μέχρι του εξωτερικού ορίου του υφαλοπλαισίου ή σε μια απόσταση 200 ναυτικών μιλίων από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της χωρικής θάλασσας όπου το εξωτερικό όριο του υφαλοπλαισίου δεν εκτείνεται μέχρι αυτή την απόσταση.
Αποκλειστική Οικονομική ζώνη (Exclusive Economic Zone) θεσπίστηκε για πρώτη φορά με το άρθρο 55 της σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, (σύμβαση του Μοντέγκο Μπαίυ, 1998) και είναι η πέραν και παρακείμενη της χωρικής θάλασσας περιοχή, που υπάγεται σε ειδικό νομικό καθεστώς. Στην αποκλειστική οικονομική ζώνη το παράκτιο κράτος έχει κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων, ζωντανών ή μή, των υπερκειμένων του βυθού της θάλασσας υδάτων, του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, ως επίσης και με άλλες δραστηριότητες
Κυριαρχία
Η ακτή, ο αιγιαλός, η παραλία (όχθη, παρόχθια ζώνη), το υδάτινο στοιχείο, ο πυθμένας και το υπέδαφος του βυθού της θάλασσας, λιμνοθάλασσας, λίμνης και της κοίτης πλεύσιμου ποταμού, είναι πράγματα κοινόχρηστα και ανήκουν στο κράτος, το οποίο έχει την υποχρέωση να τα εποπτεύει, να τα προστατεύει και να τα διαχειρίζεται σύμφωνα με τους υφιστάμενους νόμους. Πλήρη κυριαρχία τα κράτη έχουν στο χερσαίο τους έδαφος και στην αιγιαλίτιδα ζώνη, ενώ στη συνορεύουσα ζώνη, ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα έχουν κυριαρχικά δικαιώματα.
Ας περάσουμε τώρα στα χρώματα που καθιερώθηκαν για να προσδιορίζουν τις υδάτινες περιοχές και κατ’ επέκταση και τις ναυτικές δυνάμεις των κρατών που βρέχονται από αυτές.
Ο όρος «καφέ ύδατα», περιγράφει το νερό των λιμνών, των ποταμών και των εκβολών τους στη θάλασσα, αφού το χρώμα αυτό δείχνει πως υπάρχουν μεγάλες ποσότητες ιζημάτων που μεταφέρονται από την ξηρά με τις βροχές. Η παρουσία λοιπόν του «καφέ» χρώματος οφείλεται ακριβώς στη γειτονία της περιοχής με χερσαίο έδαφος (land).
Τα νερά των ποταμών, των λιμνών και της παράκτιας ζώνης, αποτελούν τη ζώνη των «καφέ υδάτων» και τα ναυτικά που έχουν την ικανότητα να διεξάγουν στρατιωτικές επιχειρήσεις σε αυτά τα νερά ονομάζονται «ναυτικά των καφέ υδάτων» (brown water navy).
Καφέ υδάτων ναυτικά έχουν 17 περίκλειστες χώρες, το Αζερμπαϊτζάν, Αιθιοπία, Βολιβία, Ελβετία, Καζακστάν, Κεντρική Αφρική, Λάος, Λευκορωσία, Μαλάουι, Μαλί, Μπουρούντι, Ουγγαρία, Ουζμπεκιστάν, Παραγουάη, Ρουάντα, Σερβία και το Τουρκμενιστάν.
Η ύπαρξη όμως ναυτικών δυνάμεων σε λίμνες και ποτάμια, δεν περιορίζεται μόνο στις περίκλειστες χώρες, αφού πολλά άλλα κράτη διατηρούν ναυτικές δυνάμεις, επιπλέον αυτών του πολεμικού τους ναυτικού, για να επιχειρούν μόνο στη χωρική τους θάλασσα, στις λίμνες και στα πλωτά τους ποτάμια. Αυτές οι δυνάμεις μπορεί να αποτελούν μέρος του ναυτικού τους π.χ. του Ρωσικού Στόλου της Κασπίας, ή και είναι ανεξάρτητες όπως π.χ. η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ.
Η ύπαρξη ναυτικών δυνάμεων σε λίμνες και ποτάμια δεν περιορίζεται μόνο στις 16 περίκλειστες χώρες αφού πολλά άλλα κράτη διατηρούν ναυτικές δυνάμεις εκτός από αυτές του πολεμικού τους ναυτικού, που επιχειρούν μόνο στη χωρική τους θάλασσα, στις λίμνες και στα πλωτά τους ποτάμια. Αυτές οι δυνάμεις μπορεί να αποτελούν μέρος του ναυτικού τους π.χ. του Ρωσικού Στόλου της Κασπίας, ή είναι ανεξάρτητες όπως π.χ. η Ακτοφυλακή των ΗΠΑ.
Ο όρος «ναυτικό των καφέ υδάτων» που αναφέρθηκε, καθιερώθηκε κυρίως από το Αμερικανικό ναυτικό τη δεκαετία του 60 και αφορούσε τα μικρότερα πλοία, τις κανονιοφόρους και τα περιπολικά, μαζί με μερικά αποβατικά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου (LCM, LST κ.α) που επιχειρούσαν στα ποτάμια και στη παράκτια ζώνη του Βιετνάμ.
Αντιθέτως, το υπόλοιπο υδάτινο περιβάλλον που περιλαμβάνει την ανοικτή θάλασσα, προσδιορίζεται ως γαλάζια ύδατα (Blue-water) λόγω του χρώματος που βλέπουμε, τα δε ναυτικά των χωρών των οποίων τα πολεμικά πλοία ή τα περιπολικά σκάφη, επιχειρούν εκεί, αναφέρονται ως «ναυτικά των γαλάζιων υδάτων» (Blue water navy). Έτσι με τον όρο αυτό προσδιορίζεται το ναυτικό που έχει τη δυνατότητα να επιχειρεί για μεγάλες περιόδους στην ανοικτή θάλασσα (Blue-water) και όταν αναφερόμαστε στον όρο αυτό εννοούμε το ναυτικό που έχει την ικανότητα να προβάλει θαλάσσια ισχύ για μεγάλο διάστημα με μεγάλα και ισχυρά πλοία όπως θωρηκτά, καταδρομικά και αεροπλανοφόρα.
Αργότερα, η Υπηρεσία Ασφάλειας Άμυνας των ΗΠΑ (Defense Security Service) προσδιόρισε το «ναυτικό των γαλάζιων υδάτων» ως «μια θαλάσσια δύναμη, ικανή να λειτουργεί στα βαθιά νερά των ανοιχτών ωκεανών που συνήθως περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα αεροπλανοφόρα. Τα τελευταία όμως χρόνια, με την εφαρμογή της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας και των γεωστρατηγικών επιδιώξεων των κρατών, το ναυτικό των γαλάζιων υδάτων, προσδιορίζεται το ναυτικό που μπορούσε να διαθέσει μια ομάδα πλοίων η οποία έχει την ικανότητα προβολής ισχύος και εκτέλεσης επιχειρήσεων για μεγάλες περιόδους στην ανοικτή θάλασσα (γαλάζια νερά) και σε μεγάλες αποστάσεις από την έδρα του, χωρίς να χρειάζεται υποστήριξη από τις βάσεις του. Συνεπώς, η ικανότητα εκτέλεσης επιχειρήσεων σε «γαλάζια ύδατα» προϋποθέτει μια ικανοποιητική προστασία από απειλές από την επιφάνεια, υπό την επιφάνεια και από τον αέρα ταυτόχρονα με την ύπαρξη επαρκούς διοικητικής μέριμνας και εφοδιασμού, ώστε να μπορεί να έχει μια συνεχή παρουσία και να ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο σε μια μακρινή περιοχή. Παράδειγμα τέτοια προβολής αποτελεί η επιχείρηση που έκανε η Μεγάλη Βρετανία το 1982 και που διήρκησε 74 μέρες. Ήταν ο πόλεμος μεταξύ της Αργεντινής και του Ηνωμένου Βασιλείου (Falklands war) με αντικείμενο δύο Βρετανικά υπερπόντια εδάφη στον Νότιο Ατλαντικό, τα Νησιά Φώκλαντ και τις Νήσους Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς. Το Βρετανικό Ναυτικό δεν χρησιμοποιεί τον όρο «ναυτικό των γαλάζιων νερών», αλλά τον όρο “εκστρατευτικό ναυτικό”.
Ακόμη και σήμερα, ελάχιστα μόνο ναυτικά μπορούν να επιχειρούν για μεγάλο διάστημα σε όλο τον κόσμο, τα δε ναυτικά που έχουν χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες των ναυτικών τους για να ασκήσουν έλεγχο στην ανοικτή θάλασσα και από εκεί να έχουν προβάλει δύναμη στα παράκτια ύδατα άλλων χωρών, είναι μόνο τρία, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, ενώ οι χώρες που περιγράφονται ως να έχουν δυνητικά ναυτικά των γαλάζιων υδάτων, είναι αρκετές.
Το 2010, στο δόγμα Ναυτικών Επιχειρήσεων του Αμερικανικού ναυτικού (2010 Naval Operations Concept) είδαμε πως για καλύτερο διαχωρισμό των δύο μακροχρόνιων περιγραφών του ναυτικού των γαλάζιων υδάτων (ανοικτό ωκεανό) και των καφέ υδάτων (ποτάμια, παράκτια ζώνη, αγκυροβόλια και λιμάνια), προστέθηκε μια άλλη απόχρωση, αυτή του «ναυτικού των πράσινων υδάτων» (green water navy).
Ο νέος αυτός όρος, περιγράφει τη ναυτική δύναμη ενός κράτους που έχει σχεδιαστεί κυρίως για να παρέχει παράκτια άμυνα αλλά και που μπορεί να έχει την ικανότητα να εκτελεί επιχειρήσεις στον ανοιχτό ωκεανό μέχρι 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή. (Καναδικό, Βραζιλιάνικο, Ισπανικό, Ιταλικό, Ινδικό, Ιαπωνικό, Αυστραλία, Ρωσικό, Ολλανδικό, Ελληνικό, Τουρκικό κ.α.). Επομένως, ο όρος «ναυτικό πράσινων υδάτων» προσδιορίζει τα ναυτικά των οποίων οι δυνάμεις δραστηριοποιούνται σε παράκτιες περιοχές και στις θαλάσσιες ζώνες (Χωρική Θάλασσα, Συνορεύουσα Ζώνη, ΑΟΖ, υφαλοκρηπίδα). Μετά από αυτό, το υδάτινο περιβάλλον που εκτείνεται από το εξωτερικό άκρο της ζώνης των πράσινων υδάτων και που περιλαμβάνει τις ανοικτές θάλασσες και τους βαθύς ωκεανούς επαναπροσδιορίστηκε σαν τη περιοχή των γαλάζιων υδάτων (Blue-water) τα δε ναυτικά των χωρών των οποίων τα πολεμικά πλοία επιχειρούν για μεγάλο διάστημα εκεί αναφέρονται ως τα «ναυτικά των γαλάζιων υδάτων» (Blue water navy).
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τα «πράσινα ύδατα» υποδήλωναν τις περιοχές του ωκεανού στις οποίες οι ναυτικές δυνάμεις θα μπορούσαν να συναντήσουν αεροσκάφη προερχόμενα από βάσεις στην ξηρά και τα «καφέ ύδατα» τις περιοχές στις οποίες θα μπορούσαν να προσβληθούν από το χερσαίο πυροβολικό. Όμως, η ανάπτυξη βομβαρδιστικών μεγάλου βεληνεκούς με πυραύλους αέρος-επιφανείας, μετέτρεψε τους περισσότερους ωκεανούς σε «πράσινους» και ο όρος «καφέ ύδατα» σχεδόν εξαφανίστηκε. Ο όρος «ναυτικό καφέ υδάτων» φαίνεται να έχει μετατραπεί στη γλώσσα του Ναυτικού των ΗΠΑ σε μια ναυτική δύναμη των λιμνών και των ποταμών.
Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, οι ομάδες αμφιβίων Δυνάμεων των ΗΠΑ (amphibious taskforces) αναφέρονταν μερικές φορές ως «ναυτικό των πράσινων υδάτων», σε αντίθεση με τις ομάδες μάχης των αεροπλανοφόρων (carrier battlegroups) που αναφερόταν σε «ναυτικό των γαλάζιων υδάτων».
Σήμερα τα περισσότερα αεροπλανοφόρα τα διαθέτουν οι ΗΠΑ (20 αεροπλανοφόρα) και ακολουθούν η Μεγάλη Βρετανία με δύο, ενώ από ένα έχουν η Ρωσία, Γαλλία, Ιταλία, Ινδία, Βραζιλία και Ταϋλάνδη.
Ο όρος «ναυτικό των γαλάζιων υδάτων» δεν πρέπει να συγχέεται με την ικανότητα ενός μεμονωμένου πλοίου. Για παράδειγμα, τα σκάφη ενός ναυτικού πράσινων υδάτων μπορούν συχνά να επιχειρούν σε γαλάζια νερά για σύντομες χρονικές περιόδους αφού η αυτοδυναμία ή η υποστήριξη είναι κυρίαρχος παράγων.
Ενώ ένα ναυτικό των «μπλε υδάτων» μπορεί να προβάλει επαρκή δύναμη για τον έλεγχο μιας θαλάσσιας περιοχής στην παράκτια περιοχή ενός άλλου έθνους, εν τούτοις παραμένει ευαίσθητο σε απειλές από λιγότερο ισχυρές δυνάμεις και για να ανταπεξέλθει επιτυχώς, θα πρέπει να έχει τα μέσα και τα όπλα να τις αντιμετωπίσει. Το Σοβιετικό Ναυτικό προς το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, είναι ένα άλλο παράδειγμα ενός ναυτικού των γαλάζιων υδάτων που είχε ελάχιστη αεροπορική ισχύ και βασιζόταν στα υποβρύχια και πλοία επιφανείας που μετέφεραν βαλλιστικούς πυραύλους καθώς και στα βομβαρδιστικά μεγάλης εμβέλειας που επιχειρούν από τις βάσεις τους στην ξηρά.
Η Διοικητική Μέριμνα (συντήρηση και η υλικοτεχνική υποστήριξη) για μεγάλο χρονικό διάστημα έχει πολύ υψηλό κόστος και μπορεί η ναυτική δύναμη να καταστεί ευάλωτη, λόγω της χρήσης αεροσκαφών από βάσεις ξηράς με πυραύλους, λόγω ύπαρξης στην ξηρά πυραύλων επιφανείας-επιφανείας, υποβρυχίων με Κ/Β ή ταχέων σκαφών με Κ/Β (Fast Inshore Attack Craft), όπως στην επίθεση αυτοκτονίας με ταχύπλοο γεμάτο με εκρηκτικά στο USS Cole τον Οκτώβριο του 2000 στο Άντεν.
Επίσης, ενώ ορισμένα έθνη διαθέτουν ισχυρές μονάδες, δεν έχουν την ικανότητα να διατηρήσουν μια ναυτική δύναμη, αυτοδύναμη για πολύ χρόνο. Όμως, μερικές τέτοιες μονάδες μπορούν να ενταχθούν σε ομάδες δράσης μιας συμμαχίας σε αποστολές «μπλέ υδάτων», όπως είναι οι επιχειρήσεις κατά της πειρατείας στα ανοιχτά της Σομαλίας.
Κάποτε, ήταν συνηθισμένο να αναφερόμαστε σε όλα τα ναυτικά που δεν επιχειρούσαν στα γαλάζια νερά των ανοικτών θαλασσών και ωκεανών ως «ναυτικά των καφέ υδάτων», ενώ σήμερα τα «ναυτικά των γαλάζιων υδάτων» ορίζονται αυτά που είναι ικανά για διαρκή ανάπτυξη σε θάλασσες και ωκεανούς, κατά προτίμηση με αεροπλανοφόρα, ενώ τα «ναυτικά των πράσινων υδάτων» εκείνα που διαθέτουν μονάδες Κ/Β (φρεγάτες ή αντιτορπιλικά Κ/Β) και μονάδων Αμφιβίου πολέμου, που δραστηριοποιούνται στις θαλάσσιες ζώνες και σε περιοχές στην περιφέρεια του κράτους.
Τα τελευταία χρόνια αρκετές χώρες έχουν αυξήσει τις δυνατότητες των ναυτικών τους, ώστε να επιτηρούν και επιχειρούν σε παραθαλάσσιες ζώνες και Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες άλλων χωρών ή διεθνών υδάτων, όπως γίνεται με τις επιχειρήσεις εμπάργκο όπλων με απόφαση του ΟΗΕ π.χ Επιχείρηση Ειρήνη κατά της Λιβύης κ.α. αλλά αυτό δεν σημαίνει πως έχουν «ναυτικό των γαλάζιων υδάτων».
Σήμερα, οι χώρες που έχουν πραγματικά «ναυτικά των γαλάζιων υδάτων» και που έχουν χρησιμοποιήσει με επιτυχία τις δυνατότητες των δυνάμεων τους είναι όπως αναφέραμε μόνο τρείς (ΗΠΑ, Γαλλία, Μ. Βρετανία), ενώ οι υπόλοιπες πέντε (Ιταλία, Ινδία, Βραζιλία, Ρωσία και Ταϊλάνδη) απλά έχουν «ναυτικό γαλάζιων υδάτων». Οι χώρες που έχουν δηλώσει την πρόθεση τους και έχουν αρχίσει να μετατρέπουν τα ναυτικά των «πράσινων υδάτων» σε ναυτικά «γαλάζιων υδάτων» είναι πέντε, η Ιαπωνία (το 1981), η Νότια Κορέα (το 2001), η Κίνα (το 2008), η Ινδία (το 2020) και η Τουρκία (το 2020).
Βιβλιογραφία
Alexander S. Skaridov, Naval activity in the foreign EEZ—the role of terminology in law regime, Petersburg Association of the Law of the Sea, Russia,
Atish Sinha, Madhup Mohta, Indian Foreign Policy: Challenges and Opportunities, Foreign Service Institute, New Delhi, 2007
Burkitt, Laurie; Scobell, Andrew; Wortzel, Larry M., The Lessons of History, The Chinese People's Liberation Army, Strategic Studies Institute, U.S. Army War College, July 2003.
Gillespie, T.C.; Lesher, S.M.; Miner, P.D.; Cyr, Composite Warfare, 23 March 1992
Naval Operations Concept 2010 - Implementing the Maritime Strategy"(PDF). US Naval Service, May 2012.
Rubel, Robert C, Talking About Sea Control, Naval War College Review,September 9, 2013
Winkler, David Frank (2000), Cold war at sea: high-seas confrontation between the United States and the Soviet Union, Naval Institute Press
Πηγές διαδικτύου
https://en.wikipedia.org/wiki/Littoral_zone
https://en.wikipedia.org/wiki/Maritime_geography
https://military-history.fandom.com/wiki/Blue-water_navy
https://military-history.fandom.com/wiki/Brown-water_navy
https://military-history.fandom.com/wiki/Green-water_navy
https://nationalinterest.org/blog/reboot/what-makes-real-blue-water-navy-heres-list-183441
https://russiamil.wordpress.com/2011/05/23/russian-navy-shifts-strategic-focus-with-china-in-mind/
https://www.newsit.gr/kosmos/tourkia-ayto-einai-to-proto-aeroplanoforo-tis-xoras-to-TCG-Anadolu-gia-to-opoio-panigyrizei-o-erntogan/3747613/
https://www.protothema.gr/world/article/1218083/telikes-dokimes-gia-to-proto-mini-aeroplanoforo-tis-tourkias/
