Γράφει ο Ηρακλής Καλογεράκης,
Ιστορική αναδρομή: Οι Ιταλοί στα Δωδεκάνησα
Τα Δωδεκάνησα, εκτός του Καστελόριζου, κατελήφθησαν από τις Ιταλικές δυνάμεις κατά τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο (1911/12) επειδή η Τουρκία ηρνείτο να συνθηκολογήσει στον πόλεμο στην Κυρηναϊκή, ενώ τα νησιά του Καστελόριζου, πέρασαν από την Γαλλική, στην Ιταλική κυριαρχία, με αγοροπωλησία την 1/3/1921. Όλα δε τα νησιά των Δωδεκανήσων, προσαρτήθηκαν επίσημα στο Ιταλικό κράτος με τη συνθήκη της Λωζάνης του 1923. με την οποία επιλύθηκε οριστικά και το θέμα της «κυριαρχίας» της Δωδεκανήσου, αφού στο άρθρο 1, η Τουρκία παραιτήθηκε οριστικά από κάθε αξίωση.
Η Ιταλία από το 1912 διέθετε στο Αιγαίο Στρατιωτικές Δυνάμεις και είχε οργανώσει την «Ιταλική Στρατιωτική Δύναμη Αιγαίου (Egeomil)» με περίπου 55.000 άνδρες.
Μέχρι το 1940, όλα τα νησιά είχαν Στρατιωτικές δυνάμεις στη δε Ρόδο, έδρευε η μεραρχία πεζικού «Regina», η 9η και η 10η Μεραρχία Πεζικού, το 50ο Σύνταγμα Πυροβολικού, το CCCXII Τάγμα αρμάτων και άλλες μικρότερες. Η δύναμη τους ανερχόταν σε περίπου 40.000 στρατιώτες που όμως δεν είχαν επαρκή εκπαίδευση, ούτε και καλή προετοιμασία για μάχη.
Στα Δωδεκάνησα υπήρχαν επίσης και γύρω στους 1.500 άνδρες των ταγμάτων ασφαλείας (μια λεγεώνα μελανοχιτώνων) και άλλοι τόσοι της Στρατο-χωροφυλακής (καραμπινιέροι).
Το Ιταλικό ναυτικό (Regia Marina) είχε στη Λέρο και στη Πάτμο μια Αεροναυτική βάση με περίπου 8.320 ναύτες υπό την διοίκηση του Πλοιάρχου Luigi Mascherpa.
Η Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου με Διοικητή τον Ναύαρχο Biancheri ήταν στο Πόρτο Λάγο (Λακί) της Λέρου όπου ναυλοχούσαν μια ομάδα 8 υποβρυχίων, που ποτέ δεν αποτέλεσε πρόβλημα για τον Στόλο της Μεσογείου, μια ομάδα Ειδικών δυνάμεων με 15 ταχύπλοα ΜΑS, 2 Αντιτορπιλικά, 4 Τορπιλοβόλα και 5 βοηθητικά. Επίσης εκεί στάθμευε και μία Μοίρα υδροπλάνων για περιπολίες και για έρευνα-διάσωση, πλοία ναρκοπολέμου και βοηθητικά.
Τα περίπου 40 πλοία που ναυλοχούσαν στα Δωδεκάνησα, είχαν αποστολή κυρίως την παρενόχληση των θαλάσσιων γραμμών ανεφοδιασμού των Βρετανών, από τις ακτές της Βόρειας Αφρικής μέχρι το Αιγαίο.
Η Ιταλική αεροπορία (Regia Aeronautica) είχε την Αεροπορική Διοίκηση Αιγαίου (Aeronautica Dell’Egeo) στη Ρόδο και διέθετε μία Πτέρυγα Μάχης (39th Stormo-Bomber Wing) με δύο Ομάδες Βομβαρδιστικών που είχαν από δύο Σμήνη η κάθε μία, δύο ανεξάρτητες ομάδες Βομβαρδιστικών με 2 Σμήνη η κάθε μία, τέσσερα Σμήνη καταδιωχτικών, δύο Σμήνη αναγνωριστικών και δύο Σμήνη υδροπλάνων Έρευνας-Διάσωσης.
Τα αεροπλάνα αυτά (35 καταδιωχτικά, 70 βομβαρδιστικά, 15 αναγνωριστικά και υδροπλάνα), ήταν κατανεμημένα και επιχειρούσαν από τα 3 αεροδρόμια της Ρόδου (Γαδουρά, Μαριτσά και Κατταβιά), από το αεροδρόμιο Καρπάθου (Αφιάρτη), από το αεροδρόμιο της Κώ (Αντιμάχεια) 804 και από τα υδατοδρόμια της Λέρου και της Ρόδου (Μανδράκι).
Πολεμικές επιχειρήσεις της Ιταλίας στην Ελλάδα και Ανατολική Μεσόγεια
Την περίοδο 1940-1943, οι Ιταλικές βάσεις στα Δωδεκανήσων, σε σύγκριση με άλλες, δεν είχαν μεγάλη επιχειρησιακή δραστηριότητα, ούτε και έτυχαν κάποιας αξιοποίησης.
Παρά του ότι τα υπό Ιταλική κατοχή Δωδεκάνησα, αν και αποτελούσαν την εποχή εκείνη, μια εξαιρετική περιοχή για επιχειρήσεις και θα μπορούσαν να πλήξουν με τα μέσα που διέθεταν τις πηγές ανεφοδιασμού των Βρετανών στη Μέση Ανατολή και τις επισκευαστικές τους βάσεις στην Κρήτη και Αφρική, εν τούτοις οι Ιταλοί δεν το εκμεταλλεύτηκαν επαρκώς.
Ίσως οι ήττες τους και οι απώλειες που είχαν, στη ναυμαχία στην Άκρα Σπάθα (19/7/1940), στο βομβαρδισμό του Τάραντα από τους Άγγλους (11/11/1940) καιστη ναυμαχία του Ματαπά (Μάρτιος 1941), να επηρέασαν σοβαρά το ηθικό τους και να έκαμψαν το επιθετικό τους πνεύμα.
Το ναυτικό (Regia Marina) χρησιμοποίησε τη βάση των υποβρυχίων στη Λέρο για να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις των υποβρυχίων της στο Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Για παράδειγμα, το υποβρύχιο SS Delfino, με κυβερνήτη τον υποπλοίαρχο Τζουζέπε Αϊκάρντι (G. Aicardi), απέπλευσε την 14η Αυγούστου 1940 από τη Λέρο προκειμένου να πλήξει εχθρικά πλοία στην Τήνο και τη Σύρο και ακολούθως να αποκλείσει τη Διώρυγα της Κορίνθου. Ήταν το υποβρύχιο που ενήργησε ύπουλα, κατόπιν εντολής του ιταλού διοικητή των Δωδεκανήσων και ηγετικού στελέχους του Φασιστικού Κόμματος της Ιταλίας Τσέζαρε Ντε Βέκι (Cesare De Vecchi), και βύθισε το ελαφρύ καταδρομικό μας «Έλλη» που συμμετείχε στις εορταστικές εκδηλώσεις προς τιμήν της Μεγαλόχαρης στη Τήνο.
Μέσα Ιουλίου έγινε μια προσπάθεια του Αρχηγού Ναυτικού ναυάρχου Cavagnari, να εκμεταλλευτεί τη βάση τους στη Λέρο (Πόρτο Λάγο) στέλνοντας εκεί τη ΙΙ Ελαφρά Μεραρχία Καταδρομών υπό τον Ναύαρχο Casardi, που αποτελείτο από δύο ελαφρά καταδρομικά (τα CL Bartolomeo Colleoni και Giovanni dalle Bande Nere) ώστε με ορμητήριο το νησί, να εκτελούν παρενόχληση των Βρετανικών νηοπομπών και καταδρομικές επιχειρήσεις προς τον Συμμαχικό Στόλο. Στις 19 Ιουλίου 1940, τα πλοία που έπλεαν από την Τρίπολη της Λιβύης προς τη Λέρο, συναντήθηκαν ανοιχτά του ακρωτηρίου Σπάθα της Κρήτης με την 2η Βρετανική Μοίρα Αντιτορπιλικών που περιπολούσε εκεί και αποτελείτο από το Ελαφρύ καταδρομικό HMAS Sydney και 5 Αντιτορπιλικά (HMS Hasty, Havock, Hero, Hyperion, Ilex). Η ναυμαχία που ακολούθησε, ήταν σύντομη και καταστροφική για τα Ιταλικά πλοία, αφού το ένα βυθίστηκε (Bartolomeo Colleoni) και το άλλο σοβαρά κτυπημένο αποχώρησε. Συνολικά οι Ιταλοί είχαν 121 νεκρούς ενώ 555 άτομα αιχμαλωτίστηκαν. Ήταν μια μάχη πού έβλαψε σοβαρά το ηθικό των Ιταλών και απέτρεψε την χρήση της Λέρου σε ναυτικές επιχειρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Η εκμετάλλευση της έκτοτε περιορίστηκε, σε επιχειρήσεις στο Αιγαίο και ποτέ ξανά δεν επιχειρήθηκε να στείλουν μεγάλα πλοία εκεί. Εκεί υπήρχαν και δρούσαν μόνο μια ομάδα 8 υποβρυχίων, που ποτέ δεν αποτέλεσε πρόβλημα για τον Στόλο της Μεσογείου, μια ομάδα Ειδικών δυνάμεων ΜΑS με δύο αξιοσημείωτες αποστολές και μερικά Τορπιλοβόλα .
Τον Μάρτιο του 1941, έλαβε χώρα το μοναδικό κατόρθωμα των Ιταλικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά την διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου, από βατραχανθρώπους της ομάδας «X MAS». Οι άνδρες αυτοί, μαζί με 6 ΜΤΜ σκάφη γεμάτα με 300 κιλά TNT, μεταφέρθηκαν με τα Αντιτορπιλικά Quintino Sella και Francesco Crispi στον κόλπο της Σούδας που ήταν τότε υπό την ευθύνη των Βρετανών και πραγματοποίησαν μια παράτολμη επίθεση. Κατάφεραν δε να εισέλθους απαρατήρητοι, να επιτεθούν και να αχρηστεύσουν το Βρετανικό βαρύ καταδρομικό York (με κυβερνήτη τον Capt. Reginald Henry Portal, DSC, RN) και το Νορβηγικό πετρελαιοφόρο (8.300 τόνων) Pericles.
Εικάζεται πως, μετά τον τορπιλισμό και βύθιση του “Έλλη” ο Ιταλικός στόλος ίσως να φοβόταν την οργή των Ελλήνων και ενώ τα πλοία μας από το Οκτώβριο του 40 προέβαιναν σε προκλητικές ενέργειες κοντά στις Ιταλικές βάσεις, οι Ιταλοί δεν φαινόταν διατεθειμένοι να διαθέσουν πλοία επιφανείας σε επιχειρήσεις εναντίον μας. Άλλωστε, μέχρι την Γερμανική εισβολή τον Απρίλιο του 41, δεν προέβησαν σε καμία επιχείρηση εναντίον του ελληνικού στόλου. Οι μόνες επιχειρήσεις που τα πλοία τους αναλάμβαναν, ήταν η προστασία των νηοπομπών τους στην Αδριατική και την Ανατολική Μεσόγειο, για τον απρόσκοπτο ανεφοδιασμό των δυνάμεων τους.
Η Κρήτη στο στόχαστρο
Μετά την εισβολή των Ιταλών από την Αλβανία (28 Οκτ 1940), οι Βρετανοί είχαν μια συστηματική παρουσία στους Ελληνικούς ουρανούς και θάλασσες, και χρησιμοποιούσαν την Κρήτη αφενός σαν εφαλτήριο για τις επιχειρήσεις τους και αφετέρου σαν σταθμό ανεφοδιασμού των δυνάμεων τους. Γι’αυτό, η Κρήτη μπήκε αμέσως στο στόχαστρο των γερμανών οι οποίοι, μετά την κατάληψη της ηπειρώτικης Ελλάδας, κατέλαβαν την Μήλο την 9/5/1941 και δημιούργησαν εκεί ένα Ναυτικό Σταθμό. Σκοπός τους ήταν να τον χρησιμοποιήσουν σαν ενδιάμεσο σταθμό σε μελλοντική επιχείρηση που σχεδίαζαν για την κατάληψη της Κρήτης.
Η Ιταλική συμμετοχή στη Μάχη της Κρήτης
Ο Χίτλερ την 25 Απριλίου 1941, πήρε την απόφαση να αποβιβαστεί στην Κρήτη μονομερώς και χωρίς να ενημερώσει τους συμμάχους του. Οι Ιταλοί που δεν συμμετείχαν σε αυτές τις προετοιμασίες και έμαθαν το σχέδιο, όταν τους ζητήθηκε να αναθέσουν συνοδεία νηοπομπής στην Κρήτη και να συγκεντρώσουν κάποιες μονάδες για τη μεταφορά Γερμανών στρατιωτών, δυσαρεστήθηκαν. Συγκεκριμένα το έμαθαν στις 9 Μαΐου 1941, όταν ο στρατηγός Enno von Rintelen, ο αξιωματικός σύνδεσμος της Ανωτάτης Γερμανικής Διοίκησης (OKW) με την Ιταλική Ανώτατη Διοίκηση (Stato Maggiore Generale -STAMAGE), ζήτησε συνεργασία στην επικείμενη Μάχη της Κρήτης.
Ο Μουσολίνι, παρόλο που ήταν δυσαρεστημένος για την μη έγκαιρη ενημέρωση του, αφ ενός για την αναπτέρωση του χαμένου τους ηθικού και αφετέρου για να αποκομίσει μετά το πέρας της μάχης κάποιο όφελος, αποφάσισε να υποστηρίξει τη Γερμανία στη «Μάχη της Κρήτης» με τις δυνάμεις που διέθετε στα Δωδεκάνησα (85 αεροπλάνα και 38 πλοία) καθώς και με τα πλοία ενός νέου στολίσκου, του Στολίσκου Βορείου Αιγαίου (Gruppe Navale Italiane Egge Settentrionale), που δημιούργησε τότε και έθεσε στη διάθεση των Γερμανών.
Επίσης του ζητήθηκε και τους διέθεσε και το αεροδρόμιο Καρπάθου προκειμένου να μετασταθμεύσει εκεί μια μοίρα αεροσκαφών από 20 αεροπλάνα Ju. 87 της 3ης Σμηναρχίας Ομάδας της 2ης Σμηναρχίας Stuka (III./St.G.2). για τον έλεγχο των ανατολικών προσβάσεων στο Αιγαίο, δηλ. του στενού Κάσου και απαγόρευσης εισόδου των Άγγλων.
Η Ιταλική αεροπορία στα Δωδεκάνησα
Η Ιταλική Αεροπορία Αιγαίου, με βάση το αίτημα της Ανωτάτης Γερμανικής Διοίκησης, συμμετείχε στις επιχειρήσεις υποστήριξης των αλεξιπτωτιστών βομβαρδίζοντας το πρωί της 20ής Μαΐου, με την έναρξη της εισβολής, ένα στρατόπεδο στο Ηράκλειο και το αεροδρόμιο του, με έξη Cant. Ζ. 1007 bis και πέντε S. 79 της 50ης και 92ης βομβαρδιστικής ομάδας, αντίστοιχα. Τα βομβαρδιστικά συνοδευόταν από έξη Cr. 42 της 162 Μοίρας Διώξεως.
Η ίδια δράση επαναλήφθηκε και το απόγευμα της πρώτης μέρας, με τέσσερα S. 84 και πέντε S. 79 της 41ης και 92ης Μοίρας Βομβαρδισμού τα οποία, μετά από αίτημα της Γερμανικής Αεροπορικής Διοίκησης (της 4ης Luftflotte), επιτέθηκαν σε στόχους τις πόλεις της Νεάπολης και της Ιεράπετρας και συνοδευόταν από 4 μαχητικά Cr 42 της 162ης Μοίρας Διώξεως. Επίσης αργά το απόγευμα της ίδιας μέρας, άλλα εννέα Cr. 42 της 162ης Μοίρας συνόδευαν ένα σχηματισμό από 11 βομβαρδιστικά στούκας (Ju. 87) του III./St.G.2 που απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Καρπάθου, επειδή δεν είχαν βρει τα Βρετανικά πλοία που έψαχναν, αντί να επιστρέψουν, συνέχισαν την υποστήριξη των Γερμανικών αεροπλάνων σε μια εκτός αποστολής, επιθετική ενέργεια τους στην Ιεράπετρα.
Διάθεση επί πλέον πλοίων του Ιταλικού Ναυτικού για επιχειρήσεις στο Αιγαίο
Το Ιταλικό Ναυτικό εκτός των πλοίων που είχε στα Δωδεκάνησα, διέθεσε για την υποστήριξη των Γερμανικών επιχειρήσεων στη Μάχη της Κρήτης και τα πλοία μιας νέας Διοίκησης που ο αρχηγός του Ιταλικού ναυτικού, συγκρότησε για το σκοπό αυτό και που για διπλωματικούς λόγους αλλά και γρήγορης απόκτησης εμπιστοσύνης, τοποθέτησε Διοικητή της, τον πρώην Ναυτικό ακόλουθο της Ιταλίας στο Βερολίνο, τον Πλοίαρχο Pecori Giraldi.
Η δύναμη αυτή ήταν υπό την διοίκηση του Ιταλού Πλοιάρχου Corso Pecori Giraldi και υπό τον Επιχειρησιακό έλεγχο του Ναυάρχου Karlgeorg Schuster, του Αρχηγού της Γερμανικής Ανωτάτης Διοίκησης Ναυτικού Νότου (Marineoberkommando Süd) και είχε τα πλοία που φαίνονται στον πίνακα. Μετά από αυτή τη διαταγή, τα Ιταλικά πλοία της νέας Διοίκησης Β. Αιγαίου, ήλθαν από την Ιταλία και κατέπλευσαν στις 17 Μαΐου στον Πειραιά, όπου και επιθεωρήθηκαν από τον Διοικητή Marineoberkommando Süd, Ναύαρχο Karlgeorg Schuster.
Το Ιταλικό ναυτικό λοιπόν είχε :
α. στο Νότιο Αιγαίο (Δωδεκάνησα) 2 αντιτορπιλικά, 4 τορπιλοβόλα, 2 Κανονιοφόρους, 8 υποβρύχια, 10 ναρκαλιευτικά και 9 ταχύπλοα μηχανοκίνητα σκάφη MAS ενώ
β. στο Βόρειο Αιγαίο τη νέα Δύναμη με 8 Τορπιλοβόλα, 5 σκάφη ειδικών δυνάμεων, 12 ναρκαλιευτικά και αρκετά βοηθητικά, τα οποία θα υποστήριζαν τις γερμανικές επιχειρήσεις για την Μάχη της Κρήτης.
Δηλαδή διέθετε στο Αιγαίο περισσότερα πλοία από όσα είχε το Ελληνικό Ναυτικό.
Οι δυνάμεις αυτές, κατά τη επιχείρηση της Μάχης της Κρήτης είχαν αναλάβει να εκτελέσουν τις παρακάτω αποστολές:
α) Εγκατάσταση επιθετικής περιπολίας από δύο υποβρύχια (Onice και Galatea) σε τομείς ανατολικά (νότια του στενό Κάσου) και δυτικά της Κρήτης.
β) Απόκρυψη σκαφών Μ.Α.Σ. στο στενό Κάσου κατά την ημέρα X (έναρξη της επιχείρησης ΕΡΜΗΣ), Χ+1 και Χ+2.
γ) Εκτέλεση καθημερινών αναγνωριστικών πτήσεων στην ανατολική Μεσόγειο.
δ) Συνοδεία και προστασία της 1ης Αποβατικής Δύναμης από 20 μηχανοκίνητων ιστιοφόρων από ένα τορπιλοβόλο στον πλού από τη Μήλο προς στο Μάλεμε την ημέρα Χ.
ε) Συνοδεία και προστασία της 2ης Αποβατικής Δύναμης από 30 μηχανοκίνητων ιστιοφόρων από τορπιλοβόλο, στον πλού από τη Μήλο προς το Ηράκλειο την ημέρα X+2.
στ. Μεταφορά στις 22 Μαΐου Γερμανικών ενισχύσεων με τα αντιτορπιλικά Francesco Crispi και Quintino Sella και τα Τορπιλοβόλα Lince, Libra και Monzambano.
ζ) Εκτέλεση επιχειρήσεων Ναρκαλιείας για εκκαθάριση περιοχής διελεύσεως των πλοίων ενισχύσεων από την Μήλο προς τον κόλπο της Σούδας και από Μήλο προς Ηράκλειο από 2 ομάδες των 4 Ναρκαλιευτικών υπό την καθοδήγηση Τορπιλοβόλων (Alcione και Aldebaran), την ημέρα Χ+2. Στα τορπιλοβόλα προβλεπόταν να επιβούν από μια διμοιρία βατραχανθρώπων (MAS) για να εκτελέσει έλεγχο των προσβάσεων, πριν την αποβίβαση των Γερμανικών στρατευμάτων.
Σε γενικές γραμμές, τα 2 υποβρύχια κατά τις επιθετικές τους περιπολίες δεν εντόπισαν κανένα εχθρικό πλοίο ενώ τα πλοία των ειδικών δυνάμεων MAS 546, MAS 523, MAS 536, MAS 541 και MAS 520, εκτέλεσαν το βράδυ της 21ης Μαΐου μια ανεπιτυχή επίθεση κατά των ναυτικών δυνάμεων της Βρετανίας,
Η πρώτη επιχείρηση μεταφοράς ενισχύσεων (η 1η Γερμανική αποβατική ενέργεια) είχε οικτρό τέλος, ενώ η επιχείρηση της 2ης Γερμανικής μεταφοράς ενισχύσεων διεκόπη λόγω της παρουσίας Βρετανικών ναυτικών δυνάμεων στο Βόριο Κρητικό πέλαγος.
Η μεταφορά ενισχύσεων με τα 2 αντιτορπιλικά και τα 3 Τορπιλοβόλα καθώς και οι επιχειρήσεις ναρκοπολέμου, που είχαν προγραμματιστεί, δεν πραγματοποιήθηκαν λόγω της παρουσίας βρετανικών ναυτικών δυνάμεων βόρεια της Κρήτης.
Οι θαλάσσιες μεταφορές ενισχύσεων στη Κρήτη (νηοπομπές)
Οι αποστολές μεταφοράς ενισχύσεων (νηοπομπές) από θαλάσσης ήταν πολύ σημαντικές για τη συνέχιση των επιχειρήσεων των αερομεταφερθέντων Γερμανών στην Κρήτη, γιατί εκτός των ενισχύσεων, θα μεταφερόταν ο βαρύς οπλισμός, τα τεθωρακισμένα, τα πυρομαχικά και τα εφόδια. Οι στρατιώτες αλεξιπτωτιστές είχαν μαζί τους μόνο τον ατομικό τους οπλισμό και τη πρώτη μέρα οι Γερμανοί δεν είχαν επιτύχει κανένα στόχο τους. Χρειαζόταν το ταχύτερο ενισχύσεις και κυρίως χρειαζόταν μηχανοκίνητα, πυρομαχικά και εφόδια.
Έπρεπε λοιπόν να εξευρεθούν τα κατάλληλα σκάφη για να μεταφέρουν αυτές τις ενισχύσεις και προς τούτο ο Λοχαγός Kapt.z.S. Heinrich Bartels, κατάφερε να συγκεντρώσει και να οργανώσει 25 μηχανοκίνητα ιστιοφόρα σκάφη και άλλα μικρότερα για την πρώτη νηοπομπή (Ομάδα Μάλεμε) και 38 σκάφη από 22 μεγάλα καΐκια και 16 μικρότερα στο Λαύριο, Μέγαρα και Χαλκίδα, για την δεύτερη νηοπομπή (Ομάδα Ηρακλείου).
Η 1η Γερμανική νηοπομπή
Την 19 Μαΐου ανατέθηκε στο τορπιλοβόλο Sirio, να συνοδεύσει την 1η νηοπομπή από 25 καΐκια και μηχανοκίνητα ιστιοφόρα, που θα μετέφεραν 2.331 Γερμανούς στρατιώτες με πυροβόλα, εφόδια και μοτοσυκλέτες στο Μάλεμε της Κρήτης με ενδιάμεση στάση για ανεφοδιασμό και ξεκούραση στη Μήλο.
Μερικές ώρες μετά τον απόπλου, το ΤΒ Sirio παρουσίασε βλάβη την μία κύρια μηχανή, τα πλοία κατέπλευσαν στην Μήλο και το συνοδό αντικαταστάθηκε από το τορπιλοβόλο Lupo. Σύνδεσμος και Διοικητής ήταν ο Ανθυποπλοίαρχος Oblt.z.S. Albert Österlein και Διοικητής των συνοδών ο Πλοίαρχος DEVANTIER που επέβησαν στο Τορπιλοβόλο . Στην νηοπομπή ήταν και το μικρό νοσοκομειακό πλοίο ARES καθώς και 5 Ιταλικά ναρκαλιευτικά που όλα μαζί συνενώθηκαν και έπλευσαν προς το Μάλεμε. Όμως κάποια στιγμή εγκατέλειψαν τον σχηματισμό το νοσοκομειακό και μερικά μικρά καΐκια, λόγω προβλημάτων που παρουσίασαν οι μηχανές τους.
Την νύχτα της 21/22 Μαΐου, η νηοπομπή αναχαιτίστηκε από τη Βρετανική δύναμη Δέλτα (D Force) υπό τον RAdm I. Glennie, που αποτελείτο από 3 καταδρομικά και 4 αντιτορπιλικά.
Το ΤΒ Lupo με κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Mimbelli, επιτέθηκε στα Βρετανικά πλοία με τορπίλες και μετά δημιούργησε ένα προπέτασμα καπνού για να κρύψει τα πλοία που συνόδευε από τα Βρετανικά. Το Τορπιλοβόλο Lupo, δέχτηκε σφοδρά πυρά και επλήγη από 18 οβίδες μεγάλου διαμετρήματος, από τις οποίες μόνο τρεις εξερράγησαν σκοτώνοντας 2 άτομα και τραυματίζοντας 25. Κατά την προσπάθεια διαφυγής το πλοίο πέρασε μέσα από τη βρετανική δύναμη και διέφυγε, προκαλώντας με τη ενέργεια του σύγχυση στα Βρετανικά πλοία που στη προσπάθεια τους να πλήξουν το Ιταλικό έπληξαν κατά λάθος ένα δικό τους, το HMS Orion.
Τελικά, η Βρετανική δύναμη κατάφερε να βυθίσει 17 από τα καΐκια, αλλά λόγω έλλειψης πυρομαχικών αναγκάστηκε να αποσυρθεί πριν ξημερώσει ώστε να αποφύγει την έκθεση της στην Γερμανική αεροπορία. Το ΤΒ Lupo στη συνέχεια επέστρεψε στη περιοχή και συνέχισε τα διάσωση των επιζώντων ναυαγών. Για την δράση του αυτή, ο Αρχηγός του Γερμανικού Ναυτικού (Kriegsmarine), ναύαρχος Raeder, έστειλε έπαινο στο Ιταλικό ναυτικό και δικαίως ο Κυβερνήτης του πλοίου παρασημοφορήθηκε. Στην επιχείρηση διάσωσης έσπευσαν από τα Δωδεκάνησα και έλαβαν μέρος υδροπλάνα, το Αντιτορπιλικό Sella, το Τορπιλοβόλο LIBRA και σκάφη MAS της 13ης Μοίρας από τη νέα δύναμη.
Επίσης συμμετείχαν και υδροπλάνα της Luftwaffe και το οπλισμένο ρυμουλκό Boeo το οποίο επί 2 μέρες ερευνούσε για επιζώντες στη περιοχή, και περισυνέλεξε πολλούς ναυαγούς. Πολλοί επίσης ναυαγοί, βγήκαν στις Πελοποννησιακές ακτές. Συνολικά χάθηκαν μόνο 297 γερμανοί στρατιώτες και 7 Ιταλοί ναύτες. Από τα σκάφη της νηοπομπής 6 καΐκια κατάφεραν να σωθούν και να επιστρέψουν, ενώ μόνο ένα καΐκι και ένα μηχανοκίνητο ιστιοφόρο (Cutter) κατάφεραν να φτάσουν στη Κρήτη.
Οι 3 Γερμανοί αξιωματικοί και οι 110 στρατιώτες του 100ου Συντάγματος ορεινού Πεζικού από το καΐκι, αποβιβάστηκαν στο ακρωτήριο Σπάθα, ενώ οι στρατιώτες που επέβαιναν στο ιστιοφόρο συνελήφθησαν από περίπολο του Βρετανικού Στρατού μόλις αποβιβάστηκαν στην ακτή κοντά στο Ακρωτήρι. Λόγω της συμπλοκής αυτής, διετάχθη η ματαίωση της 2ης νηοπομπής αλλά ή διαταγή δεν έφτασε έγκαιρα. Τα πλοία την έλαβαν σ τις 09:30 της 22ας Μαΐου, όταν τα σκάφη είχαν ξεκινήσει και πλησίαζαν τη Μήλο
2η Γερμανική νηοπομπή
Στις 21 Μαΐου 1941 ανατέθηκε στο Τορπιλοβόλο Sagittario να συνοδεύσει τη δεύτερη νηοπομπή από 22 επιταγμένα μεγάλα καΐκια και 16 μικρότερα, που θα μετέφεραν το 2ο τάγμα του 85ου ορεινού συντάγματος (II/85) της γερμανική 5ης ορεινής μεραρχίας, 1 σύνταγμα αλεξιπτωτιστών και άλλα στοιχεία της Μεραρχίας, Μία πυροβολαρχία, εφόδια και πυρομαχικά στο Ηράκλειο, για ενίσχυση των αλεξιπτωτιστών που ρίφθηκαν την προηγουμένη μέρα.
Το ΤΒ Sagittario απέπλευσε το πρωί 21/5 από τον Πειραιά και έπλευσε προς το Λαύριο όπου παρέλαβε τον Γερμανό πλοίαρχο Von Lipinski που ήταν ο Σύνδεσμος και Διοικητής. Ακολούθως στις 22.00 συνενώθηκε με τις 2 ομάδες των πλοίων μεταφοράς που ερχόταν από Χαλκίδα και Μέγαρα. Μετά τη συνένωση έπλευσαν όλα μαζί τα πλοία προς την Μήλο. Στην νηοπομπή αυτή προσαρτήθηκε και το νοσοκομειακό Brigitte
Συνολικά στα πλοία μεταφοράς είχαν επιβεί περίπου 4.000 άτομα.
Τα πλοία συνάντησαν κοντά στη Μήλο τα προσβεβλημένα πλοία της πρώτης νηοπομπής και τα βοήθησαν στην αποκατάσταση των ζημιών και επίσης περισυνέλλεξαν αρκετούς ναυαγούς. Μετά, μαζί με τα άλλα σκάφη που είχαν έλθει για βοήθεια από τις πλησίον περιοχές, έπλευσαν στη Μήλο όπου βρισκόταν ήδη τα υπολείμματα της πρώτης νηοπομπής που πυρετωδώς αποκαθιστούσαν ότι ζημιές είχαν. Εκεί διανυκτέρευσαν και το πρωί της επομένης μέρας αποφάσισαν, παρά τους φόβους που είχαν, να συνεχίσουν τον πλού προς την Κρήτη. Οι εντολές που είχαν λάβει για ματαίωση της επιχείρησης ανακλήθηκαν και έτσι συνέχισαν κανονικά την αποστολή τους.
Στην περιοχή μεταξύ Μήλου-Κρήτης βρισκόταν η Βρετανική δύναμη «Force C», που αποτελείτο από 3 καταδρομικά και 4 αντιτορπιλικά υπό την Διοίκηση του Υποναυάρχου Edward King, Η δύναμη είχε πληροφορίες της μετακίνησης αυτής και αναζητούσε τα πλοία μεταφοράς ενισχύσεων. Το Τορπιλοβόλο Sagittario που προπορευόταν, εντοπίστηκε από τα Βρετανικά στις 10:00 και στη συνέχεια αντηλλάγησαν πυρά. Το ΤΒ Sagittario έβαλε 23 ομοβροντίες δηλ. 56 βλήματα και εκτόξευσε 2 τορπίλες κατά της Βρετανικής δύναμης. Επίσης δημιούργησε ένα πυκνό προπέτασμα καπνού κρύβοντας τα πλοία που συνόδευε από τα μάτια του εχθρού (τα πλοία δεν είχαν ακόμη εφοδιαστεί με ραντάρ) και προσπάθησε με επιτυχία να παρασύρει τα Βρετανικά πολεμικά, μακριά από τα πλοία της νηοπομπής που προστάτευε.
Τα πλοία της 2ης αυτής Γερμανικής νηοπομπής, ήταν τυχερά και δεν εντοπίστηκαν, αλλά υπό τον φόβο μήπως έχουν τη τύχη της πρώτης νηοπομπής, ανέστρεψαν και απομακρύνθηκαν.
Επίσης και τα πλοία της δύναμης «Force C» διετάχθησαν από τον Διοικητή τους, Υποναύαρχο King, να αποσυρθούν. Η απόφαση αυτή ελήφθη επειδή τα πλοία είχαν ελάχιστα αντιαεροπορικά πυρομαχικά και η Γερμανική αεροπορία είχε υπεροχή στην περιοχή. Έτσι, τα Βρετανικά πλοία, που ήταν υπό συνεχή αεροπορικά απειλή και υφίσταντο αλλεπάλληλους αεροπορικούς βομβαρδισμούς από την Γερμανική αεροπορία, παρά την αποτυχία τους να εντοπίσουν και καταστρέψουν τα πλοία μεταφοράς των γερμανικών στρατευμάτων, κατάφεραν να ματαιώσουν την απόβαση απλά και μόνο με την παρουσία τους στη περιοχή.
Κατόπιν τούτων, οι ενισχύσεις που οι αλεξιπτωτιστές περίμεναν στην Κρήτη, δεν έφθασαν ποτέ.
Η εσπευσμένη μεταφορά 2 τανκς στην Κρήτη
Στις 24 Μαΐου, ο Oberleutnant Österlin, ο οποίος ήταν ο Διοικητής της πρώτης νηοπομπής προς Μάλεμε, διατάχθηκε από τον Ναύαρχο Schuster, να μεταφέρει δύο ελαφρά άρματα μάχης PzKpfw II στο Καστέλι Κισάμου. Ο Österlin επίταξε μια μικρή ξύλινη φορτηγίδα στον Πειραιά και φρόντισε να τοποθετηθούν σε αυτή τα τανκς. Το σούρουπο της επόμενης ημέρας, η φορτηγίδα ρυμουλκήθηκε με το μικρό ρυμουλκό λιμένος «ΚΕΝΤΑΥΡΟΣ» από τον Πειραιά στην Κρήτη. Ο καιρός ήταν καλός αλλά λόγω του ότι υπήρξαν αναφορές πως Βρετανικά πλοία επιχειρούσαν στη περιοχή, ο Ναύαρχος Schuster διέταξε την αναβολή της αποστολής και την αγκυροβολία τους σε ασφαλή όρμο στα κατεχόμενα από τους Γερμανούς Κύθηρα. Μετά από 2 μέρες, στις 27 Μαΐου, σε σύσκεψη που έλαβε χώρα στην Αθήνα, οι Πτέραρχου von Richthofen, Hans Jeschonnek και Löhr, πίεσαν τον Ναύαρχο Schuster να φροντίσει την παράδοση των τανκς στη Κρήτη γιατί ήταν απαραίτητα στη επιτυχία της Μάχης. Οι αλεξιπτωτιστές ήταν σε κακή κατάσταση, δεν είχαν πειθαρχία και η υπομονή τους είχε φτάσει στα άκρα. Έτσι, τα ξημερώματα της 28ης Μαΐου τα τανκς είχαν φτάσει στον προορισμό τους.
Η Ιταλική αποβατική ενέργεια
Όταν όλα έδειχναν την νίκη των Γερμανών στην Μάχη της Κρήτης και οι υπερασπιστές του νησιού είχαν αρχίσει να εκκενώνουν το νησί, ο Μουσολίνι αποφάσισε να λάβει ενεργό μέρος στη Μάχη της Κρήτης με την εκτέλεση μιας αποβατικής επιχείρησης. Τα πλοία θα πήγαιναν στην Ανατολική Κρήτη, στο κόλπο της Σητείας, εκεί που δεν υπήρχε κανείς στρατιώτης, ούτε Έλληνας, ούτε σύμμαχος μα ούτε και Γερμανός (!). Ενημέρωσε τότε τους Γερμανούς οι οποίοι, παρά την ψυχρή αντιμετώπιση της πρότασης αυτής, δέχτηκαν. Ίσως ελπίζοντας πως η Ιταλική δύναμη θα απασχολούσε τις Βρετανικές δυνάμεις ανατολικότερα και θα απέκοπτε την πορεία των υποχωρούντων συμμάχων προς Ανατολάς.
Αμέσως λοιπόν, στις 24 Μαΐου 1941, διατάχθηκε εσπευσμένα η οργάνωση μιας αποβατικής ενέργειας που θα εκτελείτο από τη Μεραρχία Regina η οποία θα ενισχυόταν από δύο λόχους ναυτών, από τμήματα Ταγμάτων ασφαλείας (Μελανοχιτώνων) και Χωροφυλακής
Συνολικά η δύναμη αυτή αριθμούσε 2.500 άνδρες και η διοίκηση της ανατέθηκε στον Πλοίαρχο Aldo Cocchia, ενώ η διοίκηση των αποβατικών στρατευμάτων στον συνταγματάρχη Ettore Caffaro.
Ο βαρύς οπλισμός του εκστρατευτικού σώματος ήταν λιγοστός και απαρχαιωμένος. Συνολικά είχαν 46 πολυβόλα FIAT 14/35 των 8 mm, 6 όλμους Brixia Mod 35 των 81 mm, 18 όλμους Brixia Mod 35 των 45 mm, 6 πυροβόλα 65/17 και 47/32, 13 ελαφρά άρματα μάχης L3, εννέα μοτοσυκλέτες, 3 αυτοκίνητα εκ των οποίων το ένα ήταν του διοικητού, ένα φορτηγό και 205 μουλάρια.
Τα πλοία συνοδείας αποτελούνταν από το Αντιτορπιλικό Crispi, από τα τορπιλοβόλα Lince, Libra και Lira και από 6 ταχύπλοα MAS.
Για την επιχείρηση αυτή διατέθηκαν, 4 βενζινοκίνητα πλοία, (Sant’Antonio, San Giorgio, Plutone και Navigatore), 2 μικρά ατμόπλοια (Giorgio Orsini και Giampaolo e Tarquinia), ένα ποταμόπλοιο (Porto di Roma), δύο πλοία ψυγεία (Assab και Addis Ababa), ένα ατμόπλοιο πορθμείο (Giampaolo), ένα πετρελαιοφόρο (Nera), δύο ρυμουλκά (Aguglia και Impero) και 2 μικρές υδροφόρες (CG 89 και CG 167).
Τα «αποβατικά» αυτά πλοία που συγκεντρώθηκαν για την απόβαση ήταν εξίσου με τα πολεμικά, απαρχαιωμένα και δεν διέθεταν επαρκείς χώρους ενδιαιτήσεως, πλυντήρια ή αφοδευτήρια. Ούτε ασυρμάτους δεν είχαν. Μερικά από τα πλοία ήταν εξοπλισμένα με διαδρόμους αποβάσεως, αλλά κανένα (εκτός από το Porto di Roma) δεν είχε το κατάλληλο βύθισμα ή την μεταφορική ικανότητα και τον μηχανολογικό εξοπλισμό, για την επιχείρηση αυτή.
Την 25 Μαΐου 1941, πραγματοποιήθηκε στη Ρόδο η δοκιμαστική απόβαση, η οποία παρά του ότι ήταν απογοητευτική, αποφασίστηκε την επομένη και μετά αίτημα των Γερμανών, να ξεκινήσει το ταχύτερο η επιχείρηση.
Η εκκένωση της Κρήτης από τους υπερασπιστές της
Μετά από έξι ημέρες σκληρών μαχών, ο Διοικητής της Κρήτης Φράιμπεργκ, έλαβε την άδεια από Λονδίνο για να εκκενώσει από το νησί τις δυνάμεις του. Έτσι, τα τμήματα της “Creforce” άρχισαν στις 27 Μαΐου να αποσύρονται από τα πεδία μαχών των Χανίων και Ρεθύμνου, να ελευθερώνουν τους πάνω από 10.000 Ιταλούς αιχμαλώτους από το Αλβανικό μέτωπο και τους Γερμανούς που έπιασαν τις πρώτες μέρες της μάχης και να μετακινούνται προς τα Σφακιά.
Απ’ εκεί έφυγαν μέσα σε τρείς νύχτες για την Αλεξάνδρεια, περίπου 10.500 στρατιώτες. Μια άλλη επιχείρηση εκκένωσης, έγινε στη περιοχή του Ηρακλείου, απ όπου εκκενώθηκαν άλλα 6.000 άτομα. Κατά την διαφυγή αυτών των στρατευμάτων προς την Αλεξάνδρεια, τα πλοία τους υπέστησαν πολλές αεροπορικές προσβολές από την Γερμανική αεροπορία και ένας αριθμός από αυτούς σκοτώθηκαν. Στην Κρήτη έμειναν περίπου 6.500 Έλληνες και Σύμμαχοι στρατιώτες που παραδόθηκαν επίσημα στους Γερμανούς την 1η Ιουνίου. Αρκετοί ήταν αυτοί που δεν παραδόθηκαν και πήγαν με τη βοήθεια ανταρτικών ομάδων στα βουνά και συμμετείχαν σε μάχες αντίστασης μέχρι το τέλος του πολέμου, ενώ μερικοί διέφυγαν με υποβρύχια ή βάρκες προς την Αίγυπτο.
Το κόστος των συμμάχων για να εμποδίσουν την από θαλάσσης ενίσχυση της Κρήτης
Η προσπάθεια του Συμμαχικού στόλου να εμποδίσει την άφιξη Γερμανικών ενισχύσεων στην Κρήτη δια θαλάσσης και στη συνέχεια τη προστασία της εκκένωσης των Συμμαχικών χερσαίων δυνάμεων, κόστισε πολύ. Είχαν οργανωθεί 4 Ναυτικές δυνάμεις, οι οποίες από την 17η Μαΐου εκτελούσαν νυχτερινές περιπολίες στο Κρητικό Πέλαγος και Αιγαίο και που με το ξημέρωμα αποσυρόταν στο Νότιο Κρητικό για να αποφύγουν τους συνεχείς γερμανικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Οι συμμαχικές αεροπορικές αναγνωρίσεις ήταν περιορισμένες, λόγω ζημιών στο αεροπλανοφόρο HMS Formidable και του ότι όλα τα Ελληνικά αεροδρόμια είχαν πέσει στα χέρια των Γερμανών.
Συνολικά, οι επιθέσεις των γερμανικών αεροπλάνων (Junkers Ju 87 και Ju 88), βύθισαν 8 βρετανικά πολεμικά πλοία. Βύθισαν 2 ελαφρά καταδρομικά (HMS Gloucester και Fiji) και 6 αντιτορπιλικά (HMS Kelly, Greyhound, Kashmir, Hereward, Imperial και Juno). Επίσης, επτά άλλα πλοία υπέστησαν ελαφρότερες ζημιές, συμπεριλαμβανομένων των θωρηκτών HMS Warspite και Valiant και του ελαφρού καταδρομικού Orion. Σχεδόν 2.000 Βρετανοί ναύτες, έχασαν τη ζωή τους.
Συμπερασματικά, ήταν μια σημαντική νίκη για την γερμανική αεροπορία (Luftwaffe), καθώς απέδειξε ότι το Ναυτικό δεν μπορούσε να επιχειρήσει σε ύδατα όπου η Αεροπορία έχει αεροπορική υπεροχή, χωρίς να υποστεί σοβαρές απώλειες.
Ο απόπλους και ο πλους της Ιταλικής δύναμης προς την Κρήτη
Το πρωί της 27ης Μαΐου 1941, έγινε μια γενική ενημέρωση των ανδρών του Εκστρατευτικού Σώματος και στη συνέχεια μια μικρή τελετή όπου, ο κυβερνήτης της Δωδεκανήσου,
Στρατηγός Εττόρε Μπαστίκο (Ettore Bastico) για να αναπτερώσει το ηθικό τους, τους διαβεβαίωσε ότι η επιχείρηση «θα είναι σαν μια όμορφη κρουαζιέρα…».
Αμέσως μετά, ξεκίνησε η επιβίβαση των στρατευμάτων και του υλικού, μετά το πέρας της οποίας διετάχθη ο απόπλους των πλοίων για να καταλάβουν την Κρήτη.
Πρώτα ξεκίνησαν τα συνοδά για να κάνουν έλεγχο της περιοχής και στις 17:00 αναχώρησε η κυρίως αποβατική δύναμη. Σχεδόν την ίδια ώρα ξεκίνησε και η εκκένωση των Συμμαχικών δυνάμεων από τη Κρήτη. Από τα Σφακιά στο νότο και το Ηράκλειο στο βορά.
Οι καιρικές συνθήκες ήταν καλές. Η θάλασσα ήταν ήρεμη αλλά τα στρατεύματα ήταν ήδη κουρασμένα και ταλαιπωρημένα. Αυτό το ξαφνικό ταξίδι, παρά του ότι η χώρα τους ήταν σε πόλεμο, τους έδωσε την εντύπωση πως θα πήγαιναν ένα ταξίδι αναψυχής με τα «καΐκια» και τα «ιστιοφόρα» στα οποία βρέθηκαν. Τους το είχε επιβεβαιώσει άλλωστε και ο Κυβερνήτης πριν φύγουν.
Οι άνδρες ταξίδευαν κυριολεχτικά, στοιβαγμένοι στα καταστρώματα και φορώντας συνεχώς τα σωσίβια και κράνη τους από τον φόβο επίθεσης . Η έλλειψη των ανέσεων που είχαν πριν σε συνδυασμό με το κούνημα τους τσάκισε.
Η μέση ταχύτητα προχωρήσεως, με τις καλές αυτές καιρικές συνθήκες, ήταν μετά βίας 6 κόμβοι και για εξοικονόμηση βενζίνης αλλά και χρόνου, τα μεγαλύτερα και ταχύτερα πλοία διετάχθησαν να ρυμουλκήσουν τα μικρότερα και αργά σκάφη.
Ένα άλλο πρόβλημα που αμέσως παρουσιάστηκε και είχε να κάνει με τις επικοινωνίες λόγω ελλείψεως ασυρμάτων, αντιμετωπίστηκε και αυτό πρωτόγονα και φυσικά δημιούργησε καθυστερήσεις. Οι διάφορες διαταγές και οδηγίες διδόταν σε ταχύπλοα σκάφη της MAS, τα οποία με τη σειρά τους τις μετέφεραν στα πλοία!
Το ξημέρωμα της 28ης Μαΐου, η νηοπομπή ήταν κοντά στη Κάρπαθο και όλα έβαιναν καλώς.
Το μεσημέρι, γύρω στις 13.00 τα Ιταλικά αναγνωριστικά αεροπλάνα εντόπισαν μια Βρετανική Ναυτική Δύναμη ΝΑ της Καρπάθου, η οποία θα μπορούσε μέσα σε λίγες ώρες να απειλήσει τα πλοία που πλησίαζαν το Στενό Κάσου και αμέσως σημάνθηκε συναγερμός. Τα πλοία τότε, αντί να πλεύσουν κοντά στις ακτές μέχρι να απομακρυνθεί ο κίνδυνος, διετάχθησαν να συνεχίσουν τον πλου με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα που ήταν περίπου 8 κόμβοι. Το τορπιλοβόλο Lince που του είχε ανατεθεί να ρυμουλκεί την πιο αργή μονάδα της ομάδας, την αποδέσμευσε στις 14:45 και μαζί με το Crispi έπλευσαν και πραγματοποίησαν Ναυτικό Βομβαρδισμό του φάρου Α. Σίδερος μέχρι την 15:45.
Μετά από αυτή την αύξηση της ταχύτητας, οι μονάδες που έμειναν πίσω, κατευθύνθηκαν προς τη Κάσο, με αποτέλεσμα να φτάσουν στη Σητεία την επόμενη μέρα, ενώ τα υπόλοιπα πλοία ήταν τυχερά που δεν έγιναν αντιληπτά και κατάφεραν να περάσουν το στενό Κρήτης-Κάσου και να παραπλεύσουν την Άκρα Σίδερος στις 16.00.
Έτσι τα πλοία ανεντόπιστα από τους Βρετανούς, και χωρίς να βρουν κάποια αντίσταση από την ξηρά, κατευθύνθηκαν προς την ακτή αποβάσεως όπου έφτασαν στις 16.50.
Γύρω στις 18.00 οι μονάδες του βρετανικού ναυτικού που ήταν στο στενό Κάσου-Κρήτης, δέχθηκαν μια επίθεση από γερμανικά αεροπλάνα που διήρκεσε δύο ώρες. Όμως, οι δύο αυτές ώρες, που η προσοχή των πλοίων ήταν στο να γλυτώσουν από τα γερμανικά αεροπλάνα, ήταν αρκετές για να αποφύγουν οι Ιταλοί τον εντοπισμό. Οι Ιταλοί είχαν την τύχη με το μέρος τους γιατί, αν είχαν εντοπιστεί, θα είχαν σίγουρα βυθιστεί.
Η απόβαση των Ιταλών έγινε κανονικά στην ερημική και αμμώδη παραλία που είχε επιλεγεί, χωρίς να υπάρξει καμία εμπλοκή με εχθρικές δυνάμεις. Ούτε μία τουφεκιά δεν έπεσε. Άλλωστε στον νομό Λασιθίου, δεν υπήρχε ούτε ένας Έλληνας ή Βρετανός στρατιώτης.
Η αποβίβαση, γιατί περί αποβίβασης επρόκειτο, είχε πολλά απρόβλεπτα και πολλές δυσκολίες και κράτησε όλη την νύχτα και όπως ένας Ιταλός ιστορικός ανέφερε, “Αν υπήρχε εχθρός, θα μας είχε αποδεκατίσει”.
Πολλά προβλήματα που παρουσιάστηκαν κατά την εκφόρτωση των οχημάτων και του βαρέως υλικού, αντιμετωπίσθηκαν επιτυχώς, αλλά επέφεραν καθυστερήσεις.
Η επέλαση των Ιταλών
Τα στρατεύματα μόλις ολοκληρώθηκε η αποβίβαση, συνετάχθησαν και αμέσως ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις, για τις οποίες κανείς δεν τους είχε ενημερώσει.
Το τι έγινε τις επόμενες ώρες, δεν έγινε γνωστό πιο έξω από το εκστρατευτικό σώμα. Όμως, μετά από πολλά χρόνια σιωπής, ο Gianni Baldi, ένας Ιταλός δημοσιογράφος που έζησε τα γεγονότα, ήταν Έφεδρος Ανθυπολοχαγός και έλαβε μέρος στη απόβαση, μας αποκάλυψε σε άρθρο του την κωμικοτραγική κατάσταση του φασιστικού Ιταλικού στρατού. Αργότερα το 1988, έγραψε ένα χρονικό της επιχείρησης αυτής στο βιβλίο του «Dolce Egeo Guerra Amara” (Γλυκό Αιγαίο, Πικρός πόλεμος).
Στο βιβλίο αυτό, περιγράφηκαν με κάθε λεπτομέρεια τα συμβάντα που έλαβαν χώρα, τα περισσότερα ήταν αστεία συμβάντα, και τα οποία εν συντομία θα αναφέρουμε στη συνέχεια.
Τα συμβάντα αυτά δυστυχώς έγιναν και πρέπει να γίνονται γνωστά, για να μην ξαναγίνουν. Πολλά μαθήματα εξήχθησαν που όλα δυστυχώς, αποτελούν παραδείγματα αποφυγής.
Ο χρόνος που δόθηκε για την σχεδίαση και την προετοιμασία της επιχείρησης ήταν ελάχιστος και αποτέλεσμα ήταν όλα να γίνουν πρόχειρα.
Τα προβλήματα του εκστρατευτικού σώματος και η πορεία του προς την Ιεράπετρα
Μόλις τα στρατεύματα συντάχθηκαν, αμέσως διαπιστώθηκε πως δεν είχαν πάρει αρκετά τρόφιμα και νερό. Ούτε σαφείς οδηγίες είχαν. Κανείς δεν ήξερε τι ακριβώς έπρεπε να κάνουν και πώς να δράσουν.
Ο διοικητής τους, συνταγματάρχης Caffaro, για τον οποίο είχε προβλεφτεί να έχει και ένα αυτοκίνητο, δεν είχε πάρει τους στρατιωτικούς χάρτες της Κρήτης. Βρέθηκε τότε ένας τουριστικός χάρτης που δυστυχώς ήταν σε Γερμανική γλώσσα αλλά ο διοικητής δεν ήξερε Γερμανικά. Απεγνωσμένα καλούσε στον ασύρματο τους συμμάχους του Γερμανούς για να λάβει οδηγίες. Μετά από λίγο, κατάφερε να έρθει σε επικοινωνία με τους Γερμανούς, οι οποίοι του έδωσαν εντολή να κατευθυνθεί προς την Ιεράπετρα στη νότια ακτή του Νησιού, την οποία σημειωτέον στις 25 Μαΐου, είχε βομβαρδίσει η ιταλική αεροπορία.
Μεταφορικά φορτηγά αυτοκίνητα δεν υπήρχαν, μόνο ένα ήταν και αυτό είχε τα εφόδια-πυρομαχικά. Έτσι, οι άνδρες μπήκαν σε τριάδες και πεζοί ακολούθησαν τον μοναδικό δρόμο, που έβλεπαν και στον τουριστικό χάρτη και που οδηγούσε στην Ιεράπετρα.
Ο συνταγματάρχης, μη γνωρίζοντας την εκκένωση της Κρήτης από τους μαχητές της που γινόταν, αφενός φοβόταν για τυχόν επίθεση από στρατιώτες ή αντάρτες και αφετέρου επειδή ήθελε να εντυπωσιάσει του Γερμανούς όταν θα τους συναντούσε, διέταξε τα στρατεύματα του να φορούν συνεχώς το γυλιό και το κράνος τους.
Ο δρόμος δεν ήταν καλός, σκόνη και πέτρες υπήρχαν παντού. Φώτα δεν υπήρχαν στο δρόμο και οι στρατιώτες βάδιζαν στα τυφλά. Επί πλέον, ήσαν όλοι νηστικοί αφού στα καΐκια που κουνούσαν λόγω κυματισμού, δεν μπόρεσαν να φάνε και επίσης δεν είχαν και αρκετές προμήθειες.
Κάποια στιγμή, λίγο πριν σταματήσουν για ξεκούραση, ακούστηκαν πυροβολισμοί και όλοι νόμισαν πως η εμπροσθοφυλακή είχε έλθει σε επαφή με τον εχθρό. Όμως ήταν οι «μελανοχιτώνες» των Ταγμάτων ασφαλείας που πυροβολούσαν τις κότες και τα κουνέλια των χωρικών οι οποίοι είχαν από νωρίς εγκαταλείψει τα σπίτια τους. Άναψαν λοιπόν οι πεινασμένοι φασίστες Ιταλοί φωτιές και έψησαν τα θηράματα τους, τις κότες και τα κουνέλια που σκότωσαν. Ξεφάντωσαν μέχρι το πρωί. Μόλις ξεκουράστηκαν λίγο, σηκώθηκαν με το ζόρι οι πιο πολλοί και συνέχισαν την πεζοπορία τους προς τον νότο.
Ο ήλιος ήταν καυτός και δένδρα δεν υπήρχαν σχεδόν πουθενά. Οι στρατιώτες όποτε έβλεπαν ένα δένδρο άρχισαν να τρέχουν προς αυτό βγάζοντας το σακίδιο και το κράνος τους, και συνωστιζόταν για να καθίσουν στον ίσκιο του. Η ζέστη και η κούραση, έκανε τα κράνη τους πιο βαριά και τον ιδρώτα να τρέχει ποτάμι.
Όπου οι άνδρες έβρισκαν στο διάβα τους κάτι φαγώσιμο, το έπαιρναν και το έτρωγαν Όπου έβρισκαν λίγο νερό το έπιναν. Αρκετοί έπαθαν δυσεντερία με τα γνωστά αποτελέσματα, ενώ πολλοί έχαναν συχνά τις αισθήσεις τους. Ο Διοικητής τους παρόλο που έβλεπε την κατάσταση, αντί να εμψυχώσει τους άνδρες του, εξάντλησε όλη την αυστηρότητα του με φωνές και σύντομα έγινε «μισητός» από τους άνδρες του.
Στην αρχή οι στρατιώτες βάδιζαν συντεταγμένοι, αλλά σύντομα επήλθε η κόπωση, δίψα, ανία και η διάλυση των γραμμών. Σχηματίστηκε τότε μια άτακτη γραμμή πολλών χιλιομέτρων με τους στρατιώτες να παραπονιούνται, να διαπληκτίζονται, να αστειεύονται και να προχωρούν αργά. Ο Διοικητής τους όμως, ακολουθούσε καμαρωτός με το όχημα του να είναι στο τέλος της φάλαγγας. Ούτε εμπροσθοφυλακή, ούτε οπισθοφυλακή υπήρχε, αφού δεν υπήρχε και εχθρός. Η Κρήτη είχε μείνει αφύλακτη. Εχθρός δεν εμφανιζόταν πουθενά γιατί επιβιβαζόταν στα πλοία για να εγκαταλείψει το νησί. Βέβαια κατά τη διάρκεια της μετακίνησης, υπήρξαν ελάχιστες μικρο-συγκρούσεις με ένοπλους αντάρτες που όμως ήταν πολύ σύντομες και αντιμετωπίστηκαν επιτυχώς από τους Ιταλούς. Οι λιγοστοί κάτοικοι είχαν εγκαταλείψει τα σπίτια τους αλλά στη βιασύνη τους, άφησαν πίσω τα γαϊδούρια τους. Μερικοί, οι πιο εξοικειωμένοι και οι πιο κουρασμένοι, τα είδαν, τα έπιασαν και ανέβηκαν πάνω για να προχωρήσουν πιο άνετα και πιο γρήγορα. Μόλις το είδαν οι άλλοι και μόλις είδαν πως ο Διοικητής τους δεν αντέδρασε, ζήλεψαν και όποτε πλησίαζαν σε κάποιο χωριό ή οικισμό, όλοι έτρεχαν και έψαχναν να βρουν ένα μεταφορικό μέσο.
Την όλη κατάσταση άρχισε να δυσκολεύει η κόπωση, η έλλειψη προμηθειών σε τρόφιμα και νερό και το κυριότερο η αδιαφορία του Διοικητού. Ως ήταν λοιπόν αναμενόμενο, κάποια στιγμή ξέσπασε μια ανταρσία. Μερικοί στρατιώτες αρνήθηκαν να σηκωθούν και να συνεχίσουν την πορεία, ενώ σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τις ταλαιπωρίες που υφίσταντο μερικοί άρχισαν να πυροβολούν στον αέρα. Ο Διοικητής τους πάλι πίστεψε πως η δύναμη του δεχόταν επίθεση και έσπευσε εκεί που ακούστηκαν οι πυροβολισμοί. Όταν διαπίστωσε τι συνέβαινε, διέταξε τη σύλληψη δύο στρατιωτών και την εκτέλεση τους. Μόλις τους έστησαν στον τοίχο, οι υπόλοιποι στρατιώτες ενώθηκαν και άρχισαν να φωνάζουν και να απαιτούν την μη εκτέλεση των συλληφθέντων. Ήταν το πρώτο φαινόμενο συνδικαλισμού των ενόπλων δυνάμεων στην παγκόσμια σύγχρονη ιστορία! Αποτέλεσμα της αντίδρασης αυτής ήταν να θέσει ο Συνταγματάρχης Καφάρρο, το θέμα σε ψηφοφορία. Οι ένοχοι όμως απαλλάχτηκαν παμψηφεί και όλοι πλέον σαν μια μεγάλη χαρούμενη παρέα, συνέχισαν την κοπιαστική πορεία τους.
Έτσι λοιπόν κινείτο η Ιταλική φάλαγγα με τα λιγοστά μηχανοκίνητα της, με τα μουλάρια της και με τα «κατασχεμένα» γαϊδούρια σε πολλά από τα οποία οι στρατιώτες καθόταν δυό-δυό! Επρόκειτο για ένα «τελείως γελοίο θέαμα», όπως μας περιέγραψε ο Τζιάνι Μπάλντι.
Στις 30 Μαΐου, τα λιγοστά ιταλικά τανκς έφτασαν στο σταυροδρόμι της Ιεράπετρας, όπου άφησαν μια φρουρά και μετά κατευθύνθηκαν προς την πλατεία της πόλης. Εκεί τους περίμεναν μερικές μηχανοκίνητες γερμανικές μονάδες που προήλαυναν, προκειμένου να κλείσουν τη διαδρομή υποχώρησης των «μαχητών της Κρήτης» προς τα ανατολικά. Περίμεναν εκεί από την προηγούμενη μέρα τους Ιταλούς γιατί είχαν ενημερωθεί πως ο νομός Λασιθίου θα ήταν υπό Ιταλικό έλεγχο και ήθελαν να τους το ανακοινώσουν. Οι Γερμανοί λοιπόν αντίκρισαν αρκετές εκατοντάδες εξουθενωμένων Ιταλών που έφτασαν πρώτοι ενώ πιο πίσω ερχόταν περπατώντας με τα βίας χιλιάδες Ιταλοί στρατιώτες. Μεταξύ τους υπήρχαν αρκετοί τραυματίες του εκστρατευτικού σώματος που δεν συνάντησε ποτέ τον εχθρό και που οι μόνοι πυροβολισμοί που έπεσαν, ήταν στον αέρα και σε κότες…………..
Οι σοβαρότερα τραυματίες και οι πιο εξουθενωμένοι, περιθάλφθηκαν από τους Γερμανούς σε πρόχειρους σταθμούς πρώτων βοηθειών.
Αμέσως μετά την συνάντηση με τους Γερμανούς, και τη λήψη οδηγιών, οι Ιταλοί συνέχισαν την πορεία τους προς τον Άγιο Νικόλαο όπου εκεί θα πήγαιναν και εφόδια δια θαλάσσης. Ο διοικητής τους είχε διατάξει τη μεταφορά του στρατηγείου τους από την Σητεία στον Άγιο.
Το βράδυ της 31ης Μαΐου, τα ιταλικά στρατεύματα είχαν πετύχει τους «στόχους» τους και είχαν εγκαταστήσει φρουρές στη Σητεία, Ιεράπετρα και Άγιο Νικόλαο.
Είναι γεγονός πως οι συνθήκες υπό τις οποίες οι ιταλικές μονάδες παρέλασαν με τα πόδια, ήταν πολύ άσχημες. Έκαναν 60 χλμ. σε δύο ημέρες, κάτω από τον καυτό ήλιο, με έλλειψη νερού και προμηθειών, που γινόταν χειρότερες, λόγω του απαρχαιωμένο εξοπλισμού, του ακατάλληλου ρουχισμού που είχαν και της συμπεριφοράς του διοικητού τους.
Το σθένος, το αξιόμαχο και η φήμη των Ιταλών στρατιωτών επλήγη σοβαρά και γιαυτό τον λόγο ο Ντούτσε αποσιώπησε την εκστρατεία και δεν την επικοινώνησε ούτε στους συμπατριώτες του. Έπρεπε να περάσουν 48 χρόνια μέχρι να μαθευτεί από τον έφεδρο ανθυπολοχαγό η αλήθεια.
Επίλογος
Την 1η Ιουνίου 1941 έληξε επίσημα η μάχη της Κρήτης. Η Κρήτη χάθηκε και η απώλεια αυτή ήταν πολύ ταπεινωτική για τους Βρετανούς. Το ίδιο όμως και για τους Γερμανούς, που είχαν επίσης μεγάλες απώλειες. Χαρακτηριστική ήταν η φράση του Χίτλερ που μετά το πέρας της επιχείρησης δήλωσε ότι «η μέρα του αλεξιπτωτιστή τελείωσε» και έκτοτε οι Γερμανοί δεν επιχείρησαν ξανά άλλη μεγάλη αερομεταφερόμενη επιχείρηση.
Όσοι υπερασπιστές του νησιού δεν πρόλαβαν να διαφύγουν κατά τις επιχειρήσεις εκκενώσεως, αιχμαλωτίστηκαν από τους Γερμανούς. Όσοι δε κατάφεραν να γλιτώσουν από τη σύλληψη, κατευθύνθηκαν στα βουνά στο εσωτερικό του νησιού και προσχώρησαν σε αντιστασιακές ομάδες.
Η Ιταλική συμμετοχή ουδόλως επηρέασε την εξέλιξη της Μάχης της Κρήτης. Αντιθέτως, αν οι δύο πρώτες Γερμανικές νηοπομπές είχαν καταφέρει να φτάσουν στην Κρήτη, η μάχη θα τελείωνε πολύ γρηγορότερα.
Όσον τώρα αφορά την Ιταλική αποβατική ενέργεια, αυτή παρά του ότι σχεδιάστηκε βιαστικά, ήταν απογοητευτική. Όπως εξελίχθησαν τα γεγονότα , μπορούμε ασφαλώς να θεωρήσουμε πως δεν υπήρξε απολύτως καμιά σχεδίαση και πως η δύναμη από καθαρά τύχη έφτασε στον προορισμό της. Επίσης, αν υπήρχε έστω και μια υποτυπώδη αντίσταση ή ακουγόταν ένας πυροβολισμός στην ακτή αποβάσεως, τα στρατεύματα σίγουρα δεν θα αποβιβαζόταν.
Η αδιαφορία και η αδικαιολόγητη σκληρή πειθαρχία που ίσως από φόβο, ο Συνταγματάρχης Caffaro επέβαλε στους άνδρες του, ήταν αδικαιολόγητα. Αφενός τον έκαναν μισητό στους στρατιώτες του και αφετέρου τους ώθησε σε στρατιωτικά ανεπίτρεπτες ενέργειες. Πράγματι, ο χαρακτηρισμός «γελοίο θέαμα» που ο Ιταλός Ανθυπολοχαγός, που συμμετείχε στην επιχείρηση έδωσε στο βιβλίο του, ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Η τύχη όμως, μετά την συνθηκολόγηση και την ανακωχή της Ιταλίας, δυό χρόνια μετά, εγκατέλειψε τη Μεραρχία Regina, γιατί οι Γερμανοί τους αποδεκάτισαν. Σχεδόν κανένας από αυτούς δεν επέζησε. Σίγουρα τώρα που μάθαμε τις λεπτομέρειες, μπορούμε να πούμε πως οι Ιταλοί από τύχη κατέκτησαν το νομό Λασιθίου και τον είχαν υπό τον έλεγχο τους για 2 ολόκληρα χρόνια.
Πηγές–Βιβλιογραφία
- Baldi Gianni, Dolce Egeo Guerra Amara, Rizzoli, Milano,1988,
- BeevorA., Κρήτη Η Μάχη και η αντίσταση, μτφ Μακρίδης Π., Εκδόσεις Γκοβόστη, [Χ.Τ.], 2004
- Cervi Mario, Storia della guerra di Grecia, BUR, 2005,
- Giorgerini, Giorgio, La guerra italiana sul mare: la marina tra vittoria e sconfitta: 1940–1943, Mondadori- Milano. 2002.
- Griess Thomas, The 2nd World War: Europe and Mediterranean, History Dpt, US Mil Academy, NY, Squareone, 2002
- Mattesini Fr., La battaglia di Creta – Maggio 1941: Il contributo italiano, Luca Cristini, 2020
- Peter Schenk, Kampf um die Ägäis. Die Kriegsmarine in den griechischen Gewässern 1941-45, Mittler & Sohn, 2000
- Richter Heinz, Η Μάχη της Κρήτης, Εκδόσεις Γκοβόστη, 2011
- Rocca Gianni, Fucilate gli ammiragli, La tragedia della marina italiana nella seconda guerra mondiale, Lit, 2014
- Αλεξάκης Ι, Τα προηγηθέντα της Μάχης της Κρήτης του Μαΐου 1941, Αλεξάκης: Ηράκλειο, 1977
- Αποστολόπουλος Δημ., Η εισβολή της Βέρμαχτ στην Ελλάδα (Απρίλιος–Μάιος 1941),
- Δετοράκης Θ., ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ, Εκδόσεις ΜΥΣΤΙΣ, Ηράκλειο Κρήτης, 1990
- Μπιλάλης Άρης, Γερμανικές νηοπομπές προς τη Κρήτη, περιοδικό Ναυτική Ελλάς τ. Μαΐου/Ιουνίου 2019,
- Κούκουνας, Δημ. Η Κρήτη υπό κατοχή. Η Μάχη της Κρήτης και η Εθνική Αντίσταση, Ariston Books, Λωζάνη: 2017
- Χριστοδουλάκης Στ., Η Κατοχή της Ανατ. Κρήτης από τους Ιταλούς κατά το Β’ ΠΠ, Λεξίτυπον, Αθήνα: 2018
- Καρέλλη Εμμμ, Η θλιβερή ιταλική επιχείρηση εναντίον της Ιεράπετρας, άρθρο στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ, 17/5/2005
- Παπαφλωράτος Ι.,Η ιστορία του Ε.Σ. (1833-1949), Τόμος Ι, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, Αθήνα, 2014
Πηγές διαδικτύου
- http://www.navweaps.com/index_oob/OOB_WWII_Mediterranean/OOB_WWII_Crete.php
- http://www.niehorster.org/019_italy/41-05-20/aege.html
- http://www.regioesercito.it/reparti/fanteria/rediv50.htm
- https://codenames.info/operation/battle-of-crete/
- https://comandosupremo.com/regia-aeronautica-oob-1940/
- https://www.dodecaneso.org/content/organizzazione-della-regia-aeronautica/
- https://www.feldgrau.com/ww2-italian-naval-order-of-battle/
- https://www.grafasdiving.gr/en/shipwrecks/regia-torpediniera-aldebaran/#lg=1&slide=3
- https://www.wikiwand.com/en/Battle_of_Crete, 20 Σεπτεμβρίου 2022.
- Military history, Battle of Crete, https://military-history.fandom.com/wiki/Battle_of_the_Mediterranean [1 August 2022]
- New Zeeland History, The Battle for Crete, https://nzhistory.govt.nz/war/the-battle-for-crete, (2 Σεπτεμβρίου 2022)
- Roggero Roberto, Operazione Merkur-la drammatica battaglia di Creta, www.icsm.it/articoli/ri/merkur.html
- Royal Italian Army during World War II, https://www.wikizero.com/en/Royal_Italian_Army_during_World_War_II
- The National Archives, https://blog.nationalarchives.gov.uk/the-defence-and-loss-of-crete-1940-1941-part-1/ (1/9/2022)
- Αγοραστάκης Γ. , Η Μάχη της Κρήτης, https://mikisguide.gr/i-machi-tis-kritis/ (7 Σεπτεμβρίου 2022)
- Κουβάτης Κ., Η Μάχη της Κρήτης, https://www.in.gr/2020/05/20/life/stories/features/maxi-tis-kritis/ (7 Σεπ. 2022)
- Μπογδανίδης Κ., https://www.cretalive.gr/istoria/i-apobasi-ton-italon-stin-anatoliki-kriti-kai-togeloio-theama
- https://comdeg.eu/el/compendium/essay/109403/
https://www.koutipandoras.gr/article/oi-deka-meres-poy-sygklonisan-tin-kriti/
