- Ακούστε το άρθρο
Γράφει η Κατερίνα Μιχαηλίδου
Το 1981 κυκλοφόρησε η Γερμανική ταινία Das Boot (Το υποβρύχιο) γυρισμένη σχεδόν αποκλειστικά σε ένα υποβρύχιο (το U-96) και το 2020 η Αμερικανική ταινία Greyhound με πρωταγωνιστή το αντιτορπιλικό (τύπου Fletcher) USS Keeling. Δύο φαινομενικά διαφορετικές ταινίες που όμως έχουν και κοινά στοιχεία. Βασίζονται σε βιβλία και εκτυλίσσονται χρονικά στον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο. Το μεγαλύτερο όμως κοινό στοιχείο τους είναι το ιστορικό γεγονός στο οποίο αναφέρονται: “Η μάχη του Ατλαντικού”. Όπως πάντα σε αυτή τη στήλη πριν αναλύσουμε τις ταινίες θα δούμε τα ιστορικά γεγονότα.
Η Μάχη του Ατλαντικού αναφέρεται ως η μεγαλύτερη σε διάρκεια στρατιωτική εκστρατεία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου καθώς εκεί έλαβαν χώρα πολεμικές επιχειρήσεις που διήρκησαν από το 1939 έως και το 1945, μέχρι δηλαδή την κατάρρευση της ναζιστικής Γερμανίας.
Στην εκστρατεία αυτή το Γερμανικό Πολεμικό Ναυτικό χρησιμοποίησε δυνάμεις επιφανείας αλλά, κυρίως, υποβρύχια για να εξουδετερώνει τις Συμμαχικές νηοπομπές που προέρχονταν από τις ΗΠΑ και το Νότιο Ατλαντικό με κατεύθυνση κυρίως το Ηνωμένο Βασίλειο. Αντικειμενικός στόχος των Γερμανών ήταν η παρεμπόδιση του ανεφοδιασμού της Μεγάλης Βρετανίας με τρόφιμα και πρώτες ύλες από την αμερικανική ήπειρο, προκειμένου να καμφθούν οι όποιες δυνάμεις της είχαν απομείνει.
Το πρώτο Βρετανικό εμπορικό πλοίο που βυθίστηκε, ήταν το SS Athenia από το υποβρύχιο U-30, λίγες ώρες μόνο μετά την κήρυξη του πολέμου Μετά, ακολούθησε και η βύθιση άλλων δύο πλοίων και επικράτησε γενικευμένη σύρραξη. Τα γερμανικά υποβρύχια και πλοία συνέχισαν να επιτίθενται στις νηοπομπές των Συμμάχων. Τότε η Βρετανία οργάνωσε περιπολίες αεροπλάνων πάνω από τον Ατλαντικό Ωκεανό, προκειμένου να αποτρέψει μία επίθεση, και μία ενδεχόμενη καταστροφή.
Εδώ να προσθέσουμε ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε η επιτυχία των Βρετανών (που είχαν δημιουργήσει μια πολυπληθή ομάδα ειδικών υπό τον μαθηματικό Alan Turing στο Bletchley Park) τέλος του 1942 να “σπάσουν” για δεύτερη φορά τους κωδικούς του μηχανήματος Enigma του γερμανικού πολεμικού ναυτικού με αποτέλεσμα να υποκλέπτουν όλα τα μηνύματα των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό.
Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την άνοιξη του 1943 οι απώλειες των υποβρυχίων να είναι τόσο βαριές που ο ναύαρχος Νταίνιτς, αρχηγός του γερμανικού πολεμικού ναυτικού -και τελευταίος αρχηγός του Γ΄ Ράιχ για δέκα ημέρες το 1945 μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ- αναγκάστηκε να αναστείλει όλες τις επιχειρήσεις τους στον Ατλαντικό.
Από την άλλη μεριά, η δύναμη των Συμμάχων γινόταν ολοένα και μεγαλύτερη, καθώς προετοιμάζονταν για την επιχείρηση Overlord (Μάχη της Νορμανδίας) με την οποία, τελικά, νίκησαν τον πόλεμο. Καθοριστικός παράγοντας υπήρξε επίσης η αύξηση των ρυθμών ναυπήγησης στις ΗΠΑ.
Ας γυρίσουμε όμως στις ταινίες ξεκινώντας από την ταινία “Das Boot” («Το υποβρύχιο»), του Βόλφγκανγκ Πέτερσεν. Είναι εντυπωσιακό ότι η -έως τότε- πλέον αντιπολεμική ταινία όλων των εποχών είχε γερμανική προέλευση και προτάθηκε για 6 Όσκαρ, ρεκόρ για γερμανικό φιλμ.
Η ταινία βασίζεται στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Luther Buhheim. Η ιστορία εκτυλίσσεται τον Οκτώβριο του 1941. Η ταινία είναι ο ορισμός της κλειστοφοβικότητας και παρουσιάζει τα πράγματα απο τη Γερμανική πλευρά χωρίς ίχνος προπαγάνδας, καθώς τα αντιπολεμικά μηνύματα ξεπηδάνε από μόνα τους. Οι ήρωες νιώθουν την υποχρέωση να υπηρετήσουν την πατρίδα τους με στόχο τη νίκη σαν τον μόνο δρόμο για την επιβίωση.
Η ταινία με ελάχιστα εφέ, χωρίς ηρωικές υπερβολές και χωρίς happy end είναι άριστο δείγμα ευρωπαικού κινηματογράφου και αποτελεί ένα κλειστοφοβικό έπος στα όρια του θρίλερ σχεδόν όλο γυρισμένο μέσα στο υποβρύχιο.
Τα γυρίσματα κράτησαν 2 χρόνια και κατασκευάστηκαν 2 ομοιώματα των U2 καθώς και μικρότερα αντίγραφα. Οι ηθοποιοί εκπαιδεύτηκαν ώστε να μπορούν να κινούνται σε στενούς χώρους όπως είναι αυτοί των υποβρυχίων, και πήραν οδηγίες από τον σκηνοθέτη να μην εκτίθενται καθόλου στον ήλιο για μερικούς μήνες προκειμένου το δέρμα τους να γίνει ωχρό και το πρόσωπο τους να φαίνεται ταλαιπωρημένο και πιο ρεαλιστικό.
Οι καταπληκτικές ερμηνείες και οι πολύ καλές κριτικές είχαν σαν αποτέλεσμα την παγκόσμια εμπορική επιτυχία της ταινίας που συγκαταλέγεται στη λίστα με τις καλύτερες πολεμικές ταινίες.
Η ταινία Greyhound είναι βασισμένη στο βιβλίο “The Good Shepherd’ του C.S. Forester, την σκηνοθέτησε ο Aaron Schneider, πρωταγωνιστεί ο Τομ Χανκς και μας μεταφέρει στις αρχές του 1942 όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάρει μέρος στον πόλεμο πριν απο λίγους μήνες, με την μάχη του Ατλαντικού να μαίνεται.
Ο Ernest Krause (Χανκς), αξιωματικός του αμερικανικού Ναυτικού, αναλαμβάνει την πρώτη του αποστολή ως καπετάνιος του αντιτορπιλικού USS Keeling, το οποίο είναι γνωστό με το κωδικό όνομα Greyhound και συνοδεύεται από άλλα δύο βρετανικά αντιτορπιλικά. Στόχος της αποστολής αυτής είναι η ασφαλής μεταφορά της συνοδείας HX-25 που αποτελείται από 37 πλοία των Συμμάχων και έχει προορισμό το Λίβερπουλ. Εν τω μεταξύ, τα υποβρύχια των Γερμανών ακολουθούν τη συνοδεία, περιμένοντας να τη χτυπήσουν την κατάλληλη στιγμή.
Και αυτή η ταινία προσπαθεί να αφήσει έξω το δράμα που συχνά διαθέτουν οι ταινίες του είδους και τοποθετεί τον θεατή κατευθείαν μέσα στην ατμόσφαιρα της θαλάσσιας σύγκρουσης. Σίγουρα οι εξωτερικές σκηνές όπου βλέπουμε πως εξελίσσεται η μάχη στη θάλασσα υπάρχουν, αλλά το Greyhound όπως και το Das Boot επικεντρώνεται περισσότερο στο εσωτερικό του αντιτορπιλικού, δείχνοντάς μας τον σχεδιασμό της μάχης και γενικότερα την αντιμετώπιση μίας τέτοιας κατάστασης από τους ανώτερους αξιωματικούς αλλά και το υπόλοιπο πλήρωμα.
Οι δύο ταινίες στις οποίες αναφερθήκαμε καταφέρνουν να μας μεταφέρουν επιτυχημένα την ατμόσφαιρα της μάχης, το αγωνιώδες θαλάσσιο χάος, τη δράση με άριστη σκιαγράφηση των χαρακτήρων των ηρώων. Εμείς όπως πάντα θα σας παροτρύνομε ανεπιφύλακτα να δείτε και τις δύο.
Συγχαρητήρια για αυτή την την ενδιαφέρουσα ανάρτηση.
Τεκμηριωμένη και κινηματοφραφόφιλη.