Γράφει ο Δημήτρης Κατηνιώτης
Τα καναδικά πλοία «ΠΡΙΓΚΗΠΕΣ»
Τα πλοία PRINCE HENRY (F70), PRINCE DAVID (F59) και PRINCE ROBERT (F56) κατασκευάστηκαν στο Birkenhead στο Ηνωμένο Βασίλειο από την Cammell Laird για την Canadian National Steamships Company. Ναυπηγήθηκαν πριν από την ύφεση της δεκαετίας του 1930, ως μικρά πολυτελή επιβατηγά. Όταν ξέσπασε ο Παγκόσμιος πόλεμος τον Σεπτέμβριο του 1939, το Ναυτικό του Καναδά δεν έχασε χρόνο, εξαγόρασε τα τρία αυτά πλοία και τα μετέτρεψε σε Armed Merchant Cruisers (AMC). Μέχρι τον Ιανουάριο του 1941, είχε ολοκληρωθεί η μετασκευή (conversion) και η εγκατάσταση οπλισμού, πλην του PRINCE ROBERT. Ως Οπλισμένα Εμπορικά Καταδρομικά είχαν καθαρό εκτόπισμα 7.000 τόνους, 385 πόδια μήκος, δύο άξονες, τουρμπίνες ατμού, μέγιστη ταχύτητα 22 κόμβους, εμβέλεια 7.500 μίλα/με 15 κόμβους και χωρητικότητα 1640 τόνους πετρέλαιο. Ο κύριος οπλισμός τους περιλάμβανε 4 πυροβόλα των 6 ιντσών ΜΚ VII, 2 πυροβόλα των 3 ιντσών ΜΚ Ι, δευτερεύων οπλισμό πολυβόλων Colt και Lewis, καθώς και βόμβες βυθού. Διοικούνταν από επιτελείο 22 αξιωματικών και έφεραν πλήρωμα 219 αντρών.
Στα εμπορικά καταδρομικά και δόθηκε εντολή να περιπολούν κατά μήκος της δυτικής ακτής της Νότιας Αμερικής για να αναχαιτίσουν γερμανικά εμπορικά σκάφη που προσπαθούσαν να σπάσουν τον βρετανικό αποκλεισμό για να επιστρέψουν στη Γερμανία. Επίσης, συνόδευαν νηοπομπές στην εκστρατεία των Αλεούτιων Νήσων κατά των Ιαπώνων.
Προς τα τέλη Σεπτεμβρίου 1942, το Καναδικό Ναυτικό αποφάσισε τη μετατροπή (refit) των πλοίων HMCS PRINCE DAVID και PRINCE HENRY σε Αποβατικά Πλοία Πεζικού ISL (M) – Infantry Landing Ships (medium), ενώ το HMCS ROBERT μετατράπηκε σε σκάφος αντιαεροπορικής συνοδείας (anti-aircraft escort cruiser). Στα αποβατικά PRINCE HENRY και PRINCE DAVID προστέθηκε ένα γιγάντιο σύνολο επωτίδων, στη μέση και πρύμα, αριστερά και δεξιά. Κάθε ζευγάρι γερανών, ήταν ικανό να σηκώσει 20 τόνους από τη θάλασσα. Κάθε αποβατικό πλοίο προοριζόταν να μεταφέρει έναν στολίσκο με οκτώ αποβατικά μικρά σκάφη. Για να επανδρώσει τον κάθε στολίσκο επιπλέον πέντε αξιωματικοί και πενήντα ναύτες προστέθηκαν στην οργανική δύναμη κάθε πλοίου. Εσωτερικά των πλοίων αναπτύχθηκαν σπηλαιώδη υποφράγματα για τις ενδιαιτήσεις των στρατευμάτων, τεράστιοι χώροι αποθηκών, τραπεζαρία, καφετέρια και ιατρικές εγκαταστάσεις. Ο οπλισμός πλέον περιλάμβανε δύο πυροβόλα High Angle/Low Angle 4 ιντσών και σειρές μικρών όπλων (οκτώ μονά Oerlikons και δύο Bofors των 40 mm.). Διατηρήθηκε ο ανθυποβρυχιακός εξοπλισμός, ενώ προστέθηκε και Ραντάρ τύπου 272. Τον Δεκέμβριο του 1943, στο HMCS ανατέθηκαν καθήκοντα κυβερνήτη στον T. D. Kelly. Στο δίδυμό της HMCS PRINCE HENRY κυβερνήτης παρέλαβε ο V. S. Godfrey.
Οι δύο καναδοί πρίγκηπες στη Μεσόγειο
Η άφιξη των πλοίων HMCS PRINCE HENRY και HMCS PRINCE DAVID στη Μεσόγειο στα τέλη Ιουλίου 1944 προανήγγειλε ένα ελκυστικό, εσωτερικό κεφάλαιο στην ιστορία του Royal Canadian Navy. Είχε προηγηθεί η συμμετοχή τους, έξι εβδομάδων, στην απόβαση της Νορμανδίας τον Ιούνιο του 1944, μεταφέροντας ακατάπαυστα στρατιώτες και γλιτώνοντας από νάρκες, τορπίλες και ιπτάμενες βόμβες V-1. Ο Αύγουστος του 1944 βρήκε τα δύο πλοία απασχολημένα στην Επιχείρηση “Dragoon”, με την εισβολή και απόβαση συμμαχικών στρατευμάτων στα νότια της Γαλλίας. Το φθινόπωρο όμως του 1944, η εμπλοκή τους στα κρίσιμα γεγονότα της ελληνικής ιστορίας θα αποκτήσει έναν καταλυτικό ρόλο, σχετικά άγνωστο έως σήμερα.
Μετά τη συμμαχική αποστολή απελευθέρωσης των Κυθήρων στις 15/16 Σεπτεμβρίου, τον Οκτώβριο του 1944 τα HMCS PRINCE DAVID και PRINCE HENRY μετέφεραν από τον Τάραντα της Ιταλίας στον Πόρο, τον Έλληνα πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου με την κυβέρνηση του, πλήθος αξιωματούχων καθώς και 408 βρετανούς στρατιωτικούς. Αφού έγινε μετεπιβίβαση στο Θ/Κ ΑΒΕΡΩΦ, ακολούθησαν τη νηοπομπή στο πλαίσιο της επιχείρησης MANNA, με προορισμό την ελεύθερη πλέον ελληνική πρωτεύουσα.
Δυστυχώς, τον Δεκέμβριο του 1944, η πολυπόθητη απελευθέρωση επισκιάστηκε από την ένοπλη σύγκρουση, που έλαβε χώρα αρχικά στην Αθήνα, μεταξύ του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και των κυβερνητικών/βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων. Όταν οι Βρετανοί κατάλαβαν ότι τα πράγματα λάμβαναν άσχημη τροπή γι’ αυτούς, αποφάσισαν να ενισχύσουν τις δυνάμεις τους στην Αθήνα, αποσπώντας μονάδες από το ενεργό μέτωπο της Ιταλίας. Λόγω όμως πρόσκρουσης σε μια νάρκη, το PRINCE DAVID αποσύρθηκε από τα ελληνικά ύδατα για επισκευές, ενώ παρέμεινε το PRINCE HENRY, ώστε αυτό:
1. Να μεταφέρει Άγγλους στρατιώτες στην ξηρά με τα αποβατικά του σκάφη,
2. Να μεταφέρει τραυματίες και αιχμάλωτους πολέμου.
3. Να ανεφοδιάζει τη βάση υδροπλάνων Φαλήρου, το Yacht Club και άλλα θέσεις κατά καιρούς αποκόπτονται από τους αντάρτες.
4. Να πραγματοποιεί επιθέσεις μικρής κλίμακας στην παραλία και
5. Να αναλάβει κάποιες ειδικές αποστολές.
Τη μεγάλη αυτή βοήθεια προς τον αγγλικό στρατό, εξέφρασε ο Βρετανός στρατηγός Scobie. Η αποστολή του PRINCE HENRY στον Πειραιά συνεχίστηκε έως και την 23η Δεκεμβρίου, με την απομάκρυνση τραυματιών, νεκρών αλλά και αιχμαλώτων του ΕΛΑΣ.
Η αντίστροφη αποστολή. Από το Αιγαίο στο Ιόνιο
Συμβάντα της 22ης Δεκεμβρίου 1944
Στην άλλη μεριά της Ελλάδας, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ που έμειναν στην Ήπειρο, στράφηκαν ενάντια στις δυνάμεις του ΕΔΕΣ με έδρα τα Ιωάννινα. Ο στρατηγός Ζέρβας τηλεγραφεί στις 22 Δεκεμβρίου στον στρατηγό Scobie, ενημερώνοντας τον πως είναι αδύνατο να συγκρατήσει μία τέτοια επίθεση και του ζητά να αποστείλει πλωτά μέσα για να εγκαταλείψουν την Ήπειρο, οι αντάρτες του και άμαχος πληθυσμός, με προορισμό την Κέρκυρα. Οι Βρετανοί έτσι και αλλιώς, δεν φαινόταν πρόθυμοι να ενισχύσουν πλέον στρατιωτικά τις δυνάμεις του Ζέρβα. Αναπόφευκτα ξεκινά άμεσα μια μαζική φυγή. Τις επόμενες ημέρες καταφθάνουν στην Πρέβεζα χιλιάδες άμαχοι και αντάρτες για να σωθούν από τις εχθροπραξίες ή τις αυτοδικίες.
Συμβάντα της 23ης Δεκεμβρίου 1944
Μετά την παρέλευση πολλών ωρών από τις εκκλήσεις του στρατηγού Ζέρβα, το PRINCE HENRY διατάχθηκε να αποπλεύσει εσπευσμένα από τον Πειραιά στις 23:30 στις 23 Δεκεμβρίου. Η αποστολή του προβλέπει να κατευθυνθεί ταχέως στην Πρέβεζα για την εκκένωσή της, ώστε να αποτραπεί η αιχμαλωσία του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα και των δυνάμεων του.
Στον λιμένα της Πρέβεζας βρισκόταν ήδη από τη επιχείρηση ΜΑΝΝΑ το Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ με κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο A. Σπανίδη, έχοντας εγκαταστήσει εκεί τη ΝΑΥΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ 3, στο κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα η Εθνική τράπεζα. Στο ισόγειο λειτουργούσε λέσχη (NAVY HOUSE), καθώς ήταν συχνές οι επισκέψεις συμμαχικών πολεμικών πλοίων. Στα απομνημονεύματά του, ο κυβερνήτης του ΠΑΝΘΗΡ Αντιπλοίαρχος Σπανίδης επισημαίνει τις δυσχέρειες οργάνωσης και εκτέλεσης της αιφνίδιας “εκκένωσης” υπό συνεχή εχθρική πίεση, για την οποία θα χρειάζονταν ένα ξεχωριστό βιβλίο να την περιγράψει. Ήταν μεγάλο το βάρος της ευθύνης της αποστολής αυτής, για τον ίδιο ως Ναυτικό Διοικητή. Ωστόσο, η έγκαιρη άφιξη συμμαχικών πλοίων, αρματαγωγών, ιδιωτικών σκαφών καθώς και του μεγάλου επιβατηγού σκάφους (δηλαδή του PRINCE HENRY, όπως το θυμάται ο ίδιος), θα ήταν σωτήρια.
Συμβάντα της 24ης Δεκεμβρίου 1944
Η εκκένωση της Πρέβεζας ξεκίνησε στις 24 Δεκεμβρίου το πρωί, με τους πρώτους 800 πρόσφυγες (Ζ) να μεταφέρονται στην Κέρκυρα. Στην αποστολή εκκένωσης συμμετείχαν επιπλέον το Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ (Hunt II class), το Α/Τ ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ (E class), το HMS LIDDESDALE (Hunt II class) και το HMS BRUISER (LST), το οποίο αν και επικάθησε στα αβαθή του διαύλου κατά την είσοδο του, κατάφερε να αποκολληθεί και να συμμετάσχει κανονικά.
Συμβάντα της 25ης Δεκεμβρίου 1944
Το HMCS PRINCE HENRY έκανε πέρασμα γύρω από την Πελοπόννησο και στις 08:30, την ημέρα των Χριστουγέννων αγκυροβόλησε στις προσβάσεις του λιμένα της Πρέβεζας, δυόμισι μίλια από την κύρια προβλήτα της πόλης. Ο Κυβερνήτης του Πλοίαρχος Godfrey είχε οριστεί Διοικητής Πρέβεζας (Commanding Officer Preveza) και συνόδευε τον στολίσκο των αποβατικών του μικρών σκαφών, στην πρώτη του εξόρμηση, πάνω από ρηχά ύδατα1No. 528 Στολίσκος PRINCE HENRY: LCA 850. 925. 1233, 1371,1373, LCM 222, 4030, 4053. LCA=Landing Craft Assault LCS (M)=Landing Craft Support (Mediun)
Οι συνθήκες ήταν απελπιστικές και χειροτέρευαν. Υπήρχαν περίπου 3000 εξαθλιωμένοι πρόσφυγες στην πόλη, μεταξύ των οποίων και αρκετοί όμηροι, οι οποίοι περίμεναν να εκκενωθούν.
Στην επίσκεψη του κυβερνήτη Godfrey στο Αρχηγείο του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα στην πόλη, ενημερώθηκε ότι ο στρατός του ΕΔΕΣ σχημάτισε μια ασταθή περίμετρο ενάντια στα προελαύνοντα τμήματα του ΕΛΑΣ, περίπου είκοσι μίλια μακριά, αλλά σύντομα θα τελείωναν τα πυρομαχικά τους. Η κατάσταση στην Πρέβεζα χειροτέρευε ραγδαία. Αμέσως ξεκίνησε η μεταφορά προσφύγων στο PRINCE HENRY σε μια θαλασσοταραχή και έναν άνεμο 20 κόμβων και όταν ολοκληρώθηκε απέπλευσε για την πρώτη διαδρομή προς Κέρκυρα.
Συμβάντα της 26ης Δεκεμβρίου 1944
Παράλληλα με την Πρέβεζα, 700 αντάρτες εκκενώνονται από την Ηγουμενίτσα προς Κέρκυρα. Επιπλέον κατέφθασε και το HMS BICESTER (Hunt II class) με Κυβερνήτη τον Πλοίαρχο Turner R.N, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα Διοικητής Πρέβεζας για την επιχείρηση. Αποφασίστηκε η διατήρηση των θέσεων εκεί έως της 30 Δεκεμβρίου το μεσημέρι.
Συμβάντα της 27ης Δεκεμβρίου 1944
Ο στρατηγός Ζέρβας καταγράφει στο ημερολόγιό του, την πρωινή αναχώρηση τριών πλοίων φορτωμένων με υλικό και άντρες. Το PRINCE HENRY έκανε τη δεύτερη επίσκεψη στην Πρέβεζα από τις 09:00 έως τα μεσάνυχτα της 27ης Δεκεμβρίου. Παρέλαβε περισσότερους από 1300 αντάρτες και 400 πολίτες. Απέπλευσε ξανά στις 23.55 με 1700 επιβάτες – μακράν το μεγαλύτερο φορτίο που μεταφέρθηκε ποτέ σε κανένα από τα καναδικά LSI- και έκανε ένα νυχτερινό πέρασμα στην Κέρκυρα με την ίδια διαδρομή όπως πριν. Έφτασε στην Κέρκυρα το επόμενο πρωί στις 10:15, ενώ ολοκλήρωσε την αποβίβαση μέχρι το μεσημέρι στις 14:00. Μετά διάθεσε τον αποβατικό στολίσκο του στο Α/Τ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ για τέσσερις ώρες, ώστε να αποβιβάσει και αυτός τους επιβαίνοντες του.
Συμβάντα της 28ης Δεκεμβρίου 1944
Την ημέρα εκείνη δεν καταγράφονται ναυτικές μεταφορές. Επειδή κρίνεται αναγκαίο να κρατηθεί η περιμετρική άμυνα περίπου 16 χλμ βόρεια της Πρέβεζας, διατάσσεται το Α/Τ ΝΑΥΑΡΙΝΟ να εκτελέσει βομβαρδισμό. Ο στρατηγός Scobie τηλεγραφεί για επικείμενη αποστολή πυρομαχικών. Ο Νεοζηλανδός λοχαγός Tom Barnes ενημερώνει τον στρατηγό Ζέρβα πως το PRINCE HENRY θα επιστρέψει/καταπλεύσει αύριο. Πριν τα μεσάνυχτα λόγω διάρρηξης της αμυντικής περιμέτρου, διατάσσεται η σύμπτυξη της οπισθοφυλακής του ΕΔΕΣ στη Νικόπολη.
Συμβάντα της 29ης Δεκεμβρίου 1944
Ο Στρατηγός Ζέρβας αγωνιά από το πρωί για την άφιξη του Πρίγκηπα Ερρίκου, όπως ο ίδιος το αποκαλούσε. Συνεννοείται με τον Πλοίαρχο Turner για την επιβίβαση τους σε αυτό, των τελευταίων πολιτών, οπλιτών και Ιταλών αιχμαλώτων. Ο Άγγλος διοικητής ενημέρωσε για επικείμενη συνδρομή LST, την επόμενη μέρα. Το PRINCE HENRY επιστρέφοντας εκεί για τρίτη και τελευταία φορά στις 29 Δεκεμβρίου, βρήκε άλλους περίπου 1500 ταλαιπωρημένους ανθρώπους στην προκυμαία. Παράλληλα μερικά LCI- (Landing Craft Infantry) τα οποία είχαν αποσταλεί από τις βρετανικές δυνάμεις στην Ιταλίας, διαμετακόμιζαν τραυματίες αντάρτες και πολίτες σε νοσοκομεία στον Τάραντα.
Στην τελευταία αποστολή παρέμεναν 365 άμαχοι για να επιβιβαστούν στο Καναδικό πλοίο, όταν και δόθηκε η εντολή από τον Στρατηγό Ζέρβα για έναρξη απαγκίστρωσης. Το απόγευμα επιβιβάστηκαν στον PRINCE HENRY οι τελευταίοι 823 αντάρτες του ΕΔΕΣ, απόσπασμα με 542 Ιταλούς αιχμαλώτους πολέμου, 50 ακόμη πρόσφυγες και ομάδα από 50 Ρώσους με πολιτικά ρούχα, των οποίων η εμφάνιση εδώ, ήταν ένα μυστήριο.
Εν μέσω βολών πυροβολικού από τα προάστια, με μερικές εκατοντάδες ανθρώπων ακόμη να περιμένουν στις προβλήτες την εκκένωση τους, το Α/Τ ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ έβαλε κατά των θέσεων του ΕΛΑΣ, 8 χλμ βόρεια της Πρέβεζας (στη Νικόπολη), ώστε να ανακόψει την προέλαση του και να κερδηθεί χρόνος για την εκκένωση. Παράλληλα κατάπλευσε στον όρμο της Πρέβεζας το HMS PENTSTEMON για να προωθήσει στο PRINCE HENRY αλληλογραφία και μισθοδοσίες. Προφανώς, σχολίαζε ο καναδός ιστορικός, είναι παράδοση για κάποια ναυτικά, να διατηρούν τη ρουτίνα τους ακόμη και σε συνθήκες πανικού.
Την ίδια μέρα, ο στρατηγός Ζέρβας τηλεγραφεί στον στρατηγό Scobie ζητώντας συνδρομή για εκκένωση οπλιτών και αμάχων από τη γειτονική Λευκάδα, αλλά λαμβάνει αρνητική απάντηση.
Αφού τελικά ολοκληρώθηκαν όλες οι διαδικασίες φόρτωσης, το καναδικό αποβατικό πλοίο σήκωσε άγκυρα για απόπλου στις 18:30. Ακολούθως, ο στρατηγός Ζέρβας επιβιβάστηκε στο Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ πριν τα μεσάνυχτα, εν αναμονή της τελικής πράξης.
Οι σπάνιες φωτογραφίες που ακολουθούν προέρχονται από το αρχείο του Πλοιάρχου Γ. Βαζάκα και αφορούν στην επιβίβαση του Ζέρβα και του Επιτελείου του ΕΔΕΣ στο Α/Τ Πάνθηρ, συνοδευόμενοι από τον Κυβερνήτη του πλοίου Αντιπλοίαρχου Σπανίδη.
Συμβάντα της 30ής Δεκεμβρίου 1944
Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ πιέζουν στα προάστια της Πρέβεζας, αλλά και της Λευκάδας. Το Α/Τ ΜΙΑΟΥΛΗΣ (Hunt III class) πήρε διαταγή από τον Διοικητή Σπανίδη να βάλει κατά των θέσεων του ΕΛΑΣ. Τότε, οι δυνάμεις οπισθοφυλακής του ΕΔΕΣ κατάφεραν να υποχωρήσουν γρήγορα στην Πρέβεζα, επέβησαν στο Α/Τ ΠΑΝΘΗΡ, το οποίο απέπλευσε άμεσα λίγο μετά τις 15:30. Εκείνη τη στιγμή έληγε ο αγώνας των δυνάμεων του στρατηγού Ζέρβα στην Ήπειρο, με δόση τραγικότητας και εγκαταλείψεως, όπως ένιωθε και διατύπωνε ο ίδιος. Στην Κέρκυρα τον ακολούθησαν και τα μέλη της αγγλικής στρατιωτικής αποστολής Chris Woodhouse και Tom Barnes, τα οποία συνεργάστηκαν 3 χρόνια στα βουνά με τους αντάρτες και συμμετείχαν ενεργά στην επιχείρηση εκκένωσης. Το βράδυ της ίδιας μέρας κατέπλευσαν στην Κέρκυρα.
Το HMCS PRINCE HENRY παρέδωσε την τελευταία ομάδα Ελλήνων στην Κέρκυρα στις 30 Δεκεμβρίου, ενώ και πήρε μαζί του Ρώσους και Ιταλούς στον Τάραντα. Η Πρέβεζα έπεσε στον ΕΛΑΣ το επόμενο πρωί. Η εκκένωση της αυτοσχεδιάστηκε βιαστικά με ό,τι είχαν στο χέρι ή μπορούσαν να συγκεντρώσουν οι βρετανικές ναυτικές αρχές, όντας προσκολλημένες στις επιχειρήσεις εδραίωσης στην Αθήνα. Από επιχειρησιακή άποψη, η εκκένωση ήταν μια εκπληκτική επιτυχία. Δεν υπήρξαν σοβαρές απώλειες σε πλοία ή ναύτες και σε έξι ημέρες συνολικά, μεταφέρθηκαν 10.731 άτομα, ενώ στα 14.000 περίπου υπολογίζονται από τον Ν. Ζέρβα και τον Α. Σπανίδη, πλην φορτίων, κτηνών και οχημάτων.
Επίμετρο
Το άρθρο αυτό είναι μία σύνθεση από τις γραπτές μαρτυρίες όσον έφεραν το μεγαύτερο βάρος της αποστολής εκκένωσης, δηλαδή του Ν. Ζέρβα, του Α.Σπανίδη και του “ανώνυμου” Καναδού ιστορικού. Έχει ενδιαφέρον η ταύτιση γεγονότων και προσώπων και πλοίων από τις τρεις διαφορετικές πηγές. Κοινό όμως ενδιαφέρον παρουσιάζει το αποβατικό HMCS PRINCE HENRY, το οποίο ήταν ο κύριος μεταφορέας της ιδιαίτερης αυτής επιχείρησης. Μετέφερε το ένα τρίτο των στρατιωτών και τους μισούς από τους πολίτες και τους αιχμαλώτους. Τυπικά διεκπεραίωσε το σαράντα τοις εκατό της εκκένωσης. «Οι Καναδοί ναύτες παραχώρησαν πρόθυμα τις ενδιαιτήσεις τους στους Έλληνες πρόσφυγες, για τη διαμονή τους και έδειξαν μεγάλη καλοσύνη φροντίζοντας για την άνεση και την ευημερία των γυναικών και των παιδιών στο πλοίο. Όλοι εργάστηκαν με θέληση την ημέρα των Χριστουγέννων, παρά το γεγονός ότι το πλήρωμα ήταν καταπονημένο και σε διαρκή εγρήγορση και δράση από τα δραματικά γεγονότα στην Αθήνα. Η επιχείρηση ΜΑΝΝΑ τους έκανε συμμέτοχους σε μια μοναδική ιστορική σκηνή μεν, αλλά τους κράτησε εδώ αρκετό καιρό ώστε να αρχίσουν να συνειδητοποιούν πόσο άμεσα η διπλωματία, η πολιτική και η κοινωνική αναταραχή έπληξαν τα καθημερινά τους ναυτικά καθήκοντα. Ήταν μια άξια αποστολή και τα αγόρια του Maple Leaf (το φύλλο σφενδάμου της σημαίας του Καναδά) αισθάνονται ότι έκαναν το έργο τους».
Μετά από όλη αυτή την περιπετειώδη υπηρεσία, το HMCS PRINVE HENRY συνέχισε τις πολεμικές του αποστολές με δανεισμό στο Βασιλικό Ναυτικό. Το σκάφος τελικά τέθηκε εκτός λειτουργίας το 1961 και εκποιήθηκε για διάλυση στη Λα Σπέτσια της Ιταλίας το 1962.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- https://www.sansimera.gr/articles/357
- https://www.oldpostcards.com/s/shpp019511-ss-prince-david-canadian-national-ss-ship-postcard.html#gallery-1
- http://www.forposterityssake.ca/Navy/HMCS_PRINCE_DAVID_F89.htm
- https://www.silverhawkauthor.com/post/royal-canadian-navy-armed-merchant-cruisers-prince-class-hmcs-prince-david-hmcs-prince-henry-hmcs-prince-robert-1939-1960
- https://www.onalert.gr/istoria/polemiko-naytiko-ta-antitorpilika-thiria-poy-egrapsan-istoria-pics/361521/
- https://www.facebook.com/photo?fbid=10155033959690663&set=otd-october-17-1944-hmcs-prince-henry-and-prince-david-land-liberation-forces-in
- https://www.bbc.co.uk/history/ww2peopleswar/stories/07/a3322207.shtml
- https://www.facebook.com/groups/1640394336243460/user/100063524680909 (WW2 Wrecks in Greece/fb)
- https://www.facebook.com/GreeceAtWw2Photostory (Greece at WWII Archives/fb)
- https://www.atpreveza.gr/index.php/culture/27762-oi-anafores-tou-polemikoy-naftikoy-tou-kanada-gia-tin-preveza-photo
- https://www.atpreveza.gr/index.php/culture/27762-oi-anafores-tou-polemikoy-naftikoy-tou-kanada-gia-tin-preveza-photo
- Α. Σπανίδης, Αναμνήσεις και μαρτυρίες, Εκδ. Παπαζήση, Αθήνα,1987
- N. Ζέρβας, ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ΖΕΡΒΑ 1942-1945, Εκδ. ΩΚΕΑΝΙΔΑ, Αθήνα, 2013
