Του Γεράσιμου Λειβαδά
Το πλοίο «Charkieh» ήταν ένα μεταλλικό ατμόπλοιο που καθελκύστηκε το 1865. Το όνομά του το έλαβε από την ομώνυμη περιοχή, στο βορειοανατολικό τμήμα της Αιγύπτου με πρωτεύουσα το Ζαγαζίκ. Ναυπηγήθηκε από το Thames Ironworks and Shipbuilding Company στο Leamouth του Λονδίνου. Το ναυπηγείο αυτό, που ιδρύθηκε το 1837, ήταν πολύ γνωστό γιατί είχε κατασκευάσει πολλά σημαντικά πλοία όπως το «Argo» (1853), που έμεινε στην ιστορία ως το πρώτο πλοίο που πραγματοποίησε τον περίπλου της Γης, το θρυλικό Warrior (1860), την πρώτη θωρακισμένη φρεγάτα που καθέλκυσαν οι Βρετανοί, σήμερα Μουσείο στο Portsmouth, το Mahmudiye (1864) του Οθωμανικού ναυτικού, το Vasco de Gama, την ναυαρχίδα του Πορτογαλικού ναυτικού, το Ιαπωνικό Fuji (1865), το HMS Albion (1898) που διακρίθηκε στην Καλλίπολη το 1915, το HMS Cornwallis (1901), το ταχύτερο πολεμικό πλοίο της εποχής του, καθώς και τα Ελληνικά: θωρακοβάρις Βασιλεύς Γεώργιος (1866), Ατμοβάρις Αμβρακία ΙΙ (1881), Ατμοβάρις Σπέτσαι και μετά Άκτιον Ι (1881) και τρείς κανονιοφόρες ατμοημιολίες Κίχλη – Κίσσα – Αηδών (1884). Το ναυπηγείο έκλεισε το 1912, έμεινε όμως γνωστό διότι η ποδοσφαιρική ομάδα του ναυπηγείου συνέχισε την διαδρομή της και σήμερα είναι γνωστή ως West Ham που έχει στο ενεργητικό της την κατάκτηση του Κυπέλλου Αγγλίας τρείς φορές, καθώς και το Κύπελλο Κυπελλούχων Ευρώπης το 1965, με σημαντικότερο παίκτη τον γνωστό Bobby Moore.
Το Πλοίο «Charkieh»
Το «Charkieh» ναυπηγήθηκε για λογαριασμό της Οθωμανικής Azizieh Mussriah Navigation Company με έδρα το Κάϊρο, και ανήκε στον Χεδίβη Ισμαϊλ Πασά κατά 50%1Engineering, Nov. 15, 1867, p. 455. Η εταιρεία, συμπεριλαμβανομένου και του «Charkieh», τελικά αγοράστηκε το 1870 από το Χεδιβάτο της Αιγύπτου προς £E23,289 και το «Charkieh» χρησιμοποιήθηκε ως ταχυδρομικό πλοίο στο δρομολόγιο Αλεξάνδρειας – Κωνσταντινούπολης. Η Χεδιβική Υπηρεσία Αλληλογραφίας είχε ιδρυθεί από τον Χεδίβη Ισμαϊλ σε Ευρωπαϊκά πρότυπα το 1865, αφού εξαγόρασε την Γαλλικών συμφερόντων εταιρεία που είχε αναλάβει τo σχετικό προνόμιο, τύπωσε δε και τα πρώτα Αιγυπτιακά γραμματόσημα to 1866 στην Τζένοβα της Ιταλίας. Το 1898, η ναυτιλιακή εταιρεία με τα 11 πλοία που είχε στην ιδιοκτησία της, μαζί με τις αποθήκες, τα μηχανουργεία και τις εγκαταστάσεις της πωλήθηκε στην Βρετανική εταιρεία με έδρα την Αλεξάνδρεια Allen Alderson & Company και τον Βρετανό βιομήχανο που δραστηριοποιούταν στην Ρωσία, Frank Reddaway, για να ονομαστεί Khedivial Mail Steamship and Graving Dock Company Ltd. Η νέα αυτή Βρετανική εταιρεία είχε έδρα την Αλεξάνδρεια και διατηρούσε γραφεία στην Ελλάδα, την Τουρκία, την Συρία και την περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας, ενώ τα πλοία έφεραν Βρετανική σημαία2The 1908 Egyptian Directory, Cairo, The Egyptian Directory & Advertizing Cy, Ltd., 1907, Σελ. 363 και Twentieth Century Impressions of Egypt, Lloyd’s Greater Britain Publishing Company, ltd, 1909, Σελ. 172. Πρόεδρος της εταιρείας ορίστηκε ο Βρετανός Sir Auckland Colvin KCSI KCMG CIE (1838–1908), πρώην διοικητής των Ινδιών αλλά και της Αιγύπτου3https://en.wikipedia.org/wiki/Auckland_Colvin Η εταιρεία άλλαξε όνομα το 1936 σε Pharonic Mail Line και τελικά εθνικοποιήθηκε το 1961 οπότε και έλαβε το όνομα United Arab Maritime Company.
Το πλοίο 720 τόνων είχε μήκος 267,7 πόδια (81,59 μ.), με πλάτος 35,8 πόδια (10,91 μ.) και βύθισμα 24,2 πόδια (7,38 μ.). Τροφοδοτείτο από μια 2-κύλινδρη ατμομηχανή, η οποία διέθετε κυλίνδρους 38 ιντσών (97 cm) και διαμέτρου 70 ιντσών (180 cm) με διαδρομή 48 ιντσών (120 cm). Με ισχύ 350 ίππων, κινούσε μια έλικα τριών πτερυγίων και μπορούσε να ωθήσει το πλοίο με ταχύτητα 10,69 κόμβων (19,80 χλμ/ώρα). Ο κινητήρας κατασκευάστηκε από τον James Jack & Co., από το Λίβερπουλ.
Το 1872 επανάκαμψε στο Λονδίνο για τεχνικούς λόγους. Μετά από σχετικές επιδιορθώσεις και ενώ εκτελούσε δοκιμαστικούς πλόες στο Barking Reach του Τάμεση στις 19 Οκτωβρίου 1872, το «Charkieh» συγκρούστηκε με ένα ολλανδικό ατμόπλοιο, το «Batavier» της Netherlands Steamship Company (Nederlandsche Stoomboot Maatschappij). Το ολλανδικό πλοίο βυθίστηκε, ενώ οι επιζώντες διασώθηκαν από το «Charkieh» και το διερχόμενο ρυμουλκό Constitution. Ένα μωρό και ένας ναύτης χάθηκαν. Στη δικαστική διαμάχη που ακολούθησε, η Aιγυπτιακή κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι δεδομένου ότι το «Charkieh» έφερε τη σημαία του οθωμανικού ναυτικού, αφού δεν υπήρχε ξεχωριστή σημαία για τα αιγυπτιακά κυβερνητικά σκάφη, εμπίπτει στην ονομασία πολεμικού πλοίου και ως εκ τούτου ήταν απρόσβλητο από νομικές διεκδικήσεις από τους Ολλανδούς ιδιοκτήτες του «Batavier». Ο ισχυρισμός απορρίφθηκε από το Ανώτατο Ναυτικό Δικαστήριο με το σκεπτικό ότι το «Charkieh» είχε φτάσει με εμπορικό φορτίο από την Αίγυπτο. Στο δικαστήριο συμμετείχε ως μάρτυρας υπεράσπισης ο Πρέσβης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ο Έλληνας Φαναριώτης Κωσταντίνος Μoυσούρος, ως Kostaki Musurus Pasha. Τελικά το δικαστήριο αποφάνθηκε κατά του «Batavier»4The Law Times, April 7, 1873, τόμος 28, σελ. 191. Η υπόθεση αποτέλεσε ισχυρό νομικό προηγούμενο στο Βρετανικό Δίκαιο.
Με την επιστροφή του στην Αίγυπτο το πλοίο δρομολογήθηκε στην γραμμή Αλεξάνδρεια-Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια του Ρωσο-τουρκικού πολέμου του 1877-1878, χρησιμοποιήθηκε για λίγο ως οπλιταγωγό για τις οθωμανικές δυνάμεις. Το 1879, μετά από προβλήματα στους λέβητες, τοποθετήθηκαν νέοι λέβητες και σύνθετοι κινητήρες 1.500 hp στην Αλεξάνδρεια από τον James Jack & Co., μια εργασία που ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 1881 με κόστος £ 10.500. Σε άγνωστο χρόνο, το «Charkieh» εξοπλίστηκε με μια πειραματική έλικα έξι πτερυγίων, μειώνοντας την κατανάλωση άνθρακα κατά 0,85 τόνους (860 κιλά) ημερησίως, για απώλεια ταχύτητας 0,04 κόμβων (0,074 χλμ/ώρα. Το Charkieh ήταν το μικρότερο από τα πλοία της εταιρείας και το παλαιότερο. Τα άλλα πλοία ήταν το «Πρίγκηψ Αμπάς» και το «Ρουμπάνι». Η παλαιότητα του πλοίου ήταν εμφανής και ήταν γνωστό στους λεμβούχους της Αλεξάνδρειας ως «τραμπάκουλο», ενώ λίγοι ήταν και οι επιβάτες που το επέλεγαν.
Το ναυάγιο
Το «Charkieh» ναυάγησε στις 6/19 Σεπτεμβρίου 1900, βόρεια της Άνδρου, ενώ κατευθυνόταν από τον Πειραιά προς την Κωνσταντινούπολη κατά τη διάρκεια θύελλας. Συνολικά χάθηκαν 18 επιβάτες και 21 μέλη του πληρώματος, ενώ 60 διασώθηκαν.
Η απογευματινή εφημερίδα «Σφαίρα» του Πειραιά έδωσε τις πρώτες πληροφορίες για το ναυάγιο, ως έκτακτη είδηση στην 3η σελίδα του φύλου της 6ης/21ης Σεπτεμβρίου. Ανέφερε ότι παρουσιάστηκε βλάβη στον άξονα κατά τις 6 μ.μ. και βυθίστηκε στις 11 μ.μ. Η «Σφαίρα» είναι η μοναδική εφημερίδα που ανέφερε στο φύλο της 7ης/22ης Σεπτεμβρίου, ότι το βρετανικό πολεμικό πλοίο που προσέτρεξε σε βοήθεια του «Charkieh» ήταν το οπλιταγωγό HMS Tyne, ενώ κάποιες εφημερίδες, για μέρες αναφερόντουσαν σε άγνωστο Βρετανικό θωρηκτό πλοίο. Από την εφημερίδα «Κωνσταντινούπολις», που εκδιδόταν στην Πόλη, στο φύλο της 7ης/22ης Σεπτεμβρίου, υπάρχει αναφορά για το ναυάγιο όπου σε μία καταχώρηση αναφέρεται το τραγικό γεγονός με πολλούς νεκρούς, όμως σε υστερόγραφο επιχαίρει διότι νεότερες ευφρόσυνες πληροφορίες από την Αθήνα ανέφεραν ότι όλοι οι επιβάτες ήταν σώοι και ασφαλείς.
Σχετική έρευνα σε Βρετανικά αρχεία απέδειξε ότι η πληροφορία της «Σφαίρας» ήταν λανθασμένη, αφού στα αρχεία δεν βρέθηκε καμία πληροφορία για το Tyne. Αντιθέτως, παραθέτουν αναφορές για το θωρηκτό Empress of India το οποίο ήταν αποσπασμένο στον στόλο της Μεσογείου και υπάρχουν αναφορές περί αυτού του θωρηκτού στο εν λόγω συμβάν. Παρόμοιες πληροφορίες έδινε και η απογευματινή «Εστία» του Άδωνη Κύρου την ίδια μέρα, πλην όμως, αναφέρει το πλοίο «Charkieh» ως «Κεδιβιέ».
Στις 7/20 Σεπτεμβρίου, η εφημερίδα «Σκριπ» του Κουσουλάκου, αναφέρει ότι την προηγούμενη ημέρα το πρωί, εστάλη τηλεγράφημα αναγγέλλοντας ότι το ατμόπλοιο της εταιρείας Κεδιβιέ «Σαρκία» το οποίο είχε αποπλεύσει από τον Πειραιά την 5η/18η Σεπτεμβρίου κατευθυνόμενο στην Κωνσταντινούπολη ναυάγησε στην βόρεια ακτή της Άνδρου κοντά στον φάρο της Φάσσας. Το ναυάγιο έλαβε χώρα περί το μεσονύκτιο της 5ης προς 6ης όπου η μεγάλη τρικυμία έθραυσε τον άξονα του έλικα με αποτέλεσμα τα κύματα, μετά από 4-5 ώρες, να ρίξουν το πλοίο στις απότομες βόρειες ακτές του νησιού. Ο επιστάτης του φάρου, ανήγγειλε το ναυάγιο στο Υπουργείο των Ναυτικών προσθέτοντας ότι οι διασωθέντες ναυαγοί μαζί με τον κυβερνήτη του πλοίου Δαλματο-Αυστριακό Αιμίλιο Σοπράνιτς κατέφυγαν στον φάρο, ενώ πολλοί ήταν οι πνιγέντες. Ο κυβερνήτης επίσης ειδοποίησε τηλεγραφικώς τα γραφεία της εταιρείας στον Πειραιά. Το Υπουργείο Ναυτικών ειδοποίησε τις αρχές στο Γαύριο και ο Δήμαρχος, ο αστυνόμος, ο ειρηνοδίκης και ο λιμενάρχης έσπευσαν στον τόπο του συμβάντος που απείχε 4 ½ ώρες από το λιμάνι του Γαυρίου.
Το Υπουργείο αμέσως απέστειλε το οπλιταγωγό Μυκάλη, με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Μιχάλη Θεοχάρη, για να παράσχει συνδρομή στους ναυαγούς. Το πλοίο απέπλευσε από το Φάληρο στις 1 μ.μ. και έφθασε στον τόπο του δυστυχήματος στις 8μμ. Ένα βρετανικό πολεμικό πλοίο ειδοποιήθηκε και πλησίασε στον τόπο του ναυαγίου χωρίς να μπορέσει να ρυμουλκήσει το πλοίο λόγω της θαλασσοταραχής και βοήθησε μόνο κάποιους ναυαγούς. Το ναυαγοσωστικό «Αρλεκίνος» της Γαλλικής εταιρείας Γκρέκ απέπλευσε πριν από το Μυκάλη και έφτασε στο Γαύριο στις 4:30μμ, τέσσερεις ώρες πριν από αυτό.
Επιβάτες του πλοίου ήταν 15 Αλεξανδρινοί Έλληνες που κατευθύνονταν στην Κωνσταντινούπολη και είχαν αποπλεύσει από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας στις 12 Σεπτεμβρίου, καθώς και 28 άτομα που επιβιβάστηκαν στον Πειραιά.
Στην Αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολη» αναφέρθηκε ότι ο πλοίαρχος του πλοίου «Ακρόπολις» Κυριάκος Μπρούσκος, προερχόμενο από το Ταϊγάνι, είχε δει ένα πλοίο να στέλνει φωτεινά σήματα στην περιοχή κατά τις 22:30 της προηγουμένης, αλλά ήταν αδύνατον να πλησιάσει λόγω της ισχυρής θαλασσοταραχής. Ασαφείς ήταν και οι πληροφορίες που μετέφερε ο πλοίαρχος του ατμοπλοίου «Αλεξάνδρεια» Μαζαράκης της εταιρείας Χατζή-Δαούτ Φαρκούχ προερχόμενο από την Σμύρνη που εισήλθε στον Πειραιά στις 20:00. Αυτός ανέφερε ότι είχε δει ένα Βρετανικό πολεμικό που είχε κατεβάσει δύο λέμβους και εξέταζαν τα νερά. Πλησιάζοντας περισσότερο διεπίστωσε ότι υπήρχε εκεί βυθισμένο πλοίο του οποίου εξείχαν της θάλασσας οι δύο ιστοί. Όταν είδε ότι οι λέμβοι του πολεμικού επέστρεψαν στο πλοίο, εκείνος απομακρύνθηκε αφού δεν μπορούσε να βοηθήσει. Το ίδιο έπραξε και ο πλοίαρχος του επίσης διερχόμενου πλοίου «Αφροδίτη» της ίδιας εταιρείας όπως ανέφερε και η εφημερίδα «Εμπρός» του Καλαποθάκη.
Από τις εφημερίδες επίσης μαθαίνουμε ότι οι εταιρείες την εποχή εκείνη δεν τηρούσαν κατάσταση επιβαινόντων πλην αυτών που ταξίδευαν στην 1η και 2η θέση. Συγκεχυμένες πληροφορίες ανέφεραν ότι στην 1η θέση ταξίδευαν 6 άτομα, 5 στην 2η και 17 στην 3η. Το πλήρωμα του πλοίου ήταν 58 ή 51 άνδρες. Οι περισσότεροι επιβάτες ήταν Έλληνες. Το πλήρωμα, πέρα από τον πλοίαρχο, αποτελούσαν ο αδελφός του Λαδισλάος Σοπράνιτς ως δεύτερος, και τρίτος ο Έλληνας εκ Κάσου Δημήτριος Γερογιάννης, πρώτος μηχανικός ο Ουέμπρ και δεύτερος ο Όστιν.
Από τα πρώτα τηλεγραφήματα που έφθασαν στο Υπουργείο των Εσωτερικών γίνεται αναφορά για 100 και πλέον ναυαγούς.
Την 8η/21η Σεπτεμβρίου ανακοινώθηκε από τον κυβερνήτη του Μυκάλη ότι στο Γαύριο βρισκόντουσαν 14 ναυαγοί, ενώ υπολόγιζε τους πνιγέντες στους 100 περίπου. Αργότερα το Μυκάλη πλησίασε τον κόλπο Πύργου όπου κατά πληροφορίες ευρίσκοντο ναυαγοί, οι οποίοι όμως αρνήθηκαν να επιβιβαστούν στο πλοίο περιμένοντας την μεταφορά τους με ζώα στο Γαύριο. Από τις πληροφορίες των διασωθέντων αναφέρεται η αισχρή διαγωγή των ναυτών του πλοίου.
Στην ελληνική εφημερίδα της Αλεξάνδρειας «Ταχυδρόμος», το περιστατικό αναφέρθηκε εν συντομία την 7η/20η Σεπτεμβρίου όπου παρατίθεντο πληροφορίες συγκεχυμένες όσον αφορά στις απώλειες, ενώ η Χεδιβική εταιρεία επικαλούμενη το Reuter ανέφερε ότι οι αγνοούμενοι ήταν ελάχιστοι. Εν τούτοις, επιβεβαιώθηκε ότι το Reuter ανακοίνωνε την ίδια μέρα ότι το ατμόπλοιο της Αιγυπτιακής Αλληλογραφίας ναυάγησε έξω από την Ρωζέττα με 100 επιβάτες αγνοούμενους5Reuter Press, Τόμος 57, αριθμός 10768, 22 Σεπτεμβρίου 1900, σελ. 7. Δεκάδες εφημερίδες αναμετέδωσαν το γεγονός με την λάθος τοποθεσία του ναυαγίου. Την επομένη ημέρα, ο «Ταχυδρόμος», αφιέρωνε εκτενές άρθρο ανεβάζοντας τις απώλειες σε εκατό περίπου ανθρώπινες υπάρξεις, υπογράμμιζε δε, την κακή συμπεριφορά των Αιγυπτίων του πληρώματος έναντι των επιβατών. Κατά πληροφορίες του, ο πλοίαρχος είχε μαζί του την σύζυγό του και τα τρία του παιδιά, ενώ άλλη εφημερίδα κατέγραφε ότι η οικογένεια ανήκε στον αδελφό του. Η διεύθυνση της Χεδιβικής Ατμοπλοΐας απέστειλε το πλοίο «Ελ Καχίρα» στην Άνδρο ενώ γνωστοποίησε ότι την διαδρομή του «Charkieh» θα αναλάβει το «Dakahlia». Κατά πληροφορίες της ίδιας εφημερίδας, στο «Chakrieh» είχε υπηρετήσει για δύο χρόνια και ο Ανδρειώτης μετέπειτα εφοπλιστής Ιωάννης Μωραΐτης, ο οποίος ως κυβερνήτης, μετέφερε την αδελφή του Αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου πριγκίπισσα Βικτωρία της Πρωσίας, από την Αλεξάνδρεια στην Αθήνα.
Την 9η/22α Σεπτεμβρίου ο «Ταχυδρόμος» ανέφερε ότι ο πλοίαρχος Αιμίλιος Σοπράνιτς απέστειλε τηλεγραφικώς πλήρη αναφορά του δυστυχήματος στην Χεδιβική Εταιρεία στην Αλεξάνδρεια. Στο τηλεγράφημα γίνεται αναφορά στην απώλεια του β’ πλοιάρχου και αδελφού του Λαδισλάου Σοπράνιτς, του μαγείρου Λουδοβίκου Χάσμαν, τριών θαλαμηπόλων του ιατρού του πλοίου Αιγυπτίου Άχμεδ Ριδά και δεκαπέντε ιθαγενών ναυτών και θερμαστών.
Αυστριακό διερχόμενο πλοίο παρέλαβε ναυαγούς και τους μετέφερε στην Καβάλα, της Οθωμανικής τότε Αυτοκρατορίας. Το γεγονός δεν επιβεβαιώθηκε από άλλη εφημερίδα. Αντίθετα, στην «Κωνσταντινούπολη» υπάρχει αναφορά για το ατμόπλοιο «Sceptre» το οποίο προσέτρεξε μεν στο σημείο του ναυαγίου, ζήτησε όμως χρηματική αμοιβή την οποία αρνήθηκε να καταβάλει ο πλοίαρχος Σοπράνιτς, οπότε το εγκατέλειψε και συνέχισε την πορεία του.
Στις 10/23 Σεπτεμβρίου ο «Ταχυδρόμος» παρέθεσε λεπτομέρειες όπως την προσπάθεια του πλοιάρχου να ρίξει τρείς άγκυρες για να ακινητοποιήσει το πλοίο αλλά οι αλυσίδες εθραύστηκαν.
Κατά πληροφορίες που δημοσιεύθηκαν στους «Καιρούς» του Πέτρου Κανελλίδου, στις 8/21 Σεπτεμβρίου, ο κυβερνήτης του Μυκάλη Θεοχάρης ανέκρινε τους ναύτες του «Chakrieh» και αποφάνθηκε, ότι το ναυάγιο του ατμοπλοίου δεν ήταν τυχαίο, αλλά επρόκειτο περί φοβερού εγκλήματος στο οποίο ενέχεται ο πλοίαρχος. Κατά συνέπεια, το Υπουργείο των Ναυτικών ζήτησε από τον Θεοχάρη να μεταφέρει τους ναυαγούς και το διασωθέν πλήρωμα στον Πειραιά αλλά να μην αφήσει το πλήρωμα να εξέλθει και να ακολουθήσουν ανακρίσεις από τον Λιμενάρχη Πειραιά Λάμπρο. Ο Θεοχάρης ανέφερε στο τηλεγράφημά του ότι ο πλοίαρχος, μόλις άρχισε το πλοίο να βυθίζεται, μαζί με την οικογένειά του επέβη σε λέμβο και κατέφυγε στο σπίτι του φύλακα του φάρου, εγκαταλείποντας τους επιβάτες και το πλήρωμα στην τύχη του. Κατά άλλες πληροφορίες που δημοσιεύουν οι «Καιροί», η διαγωγή του πληρώματος ήταν αίσχιστη, ενώ οι διασωθέντες επιβάτες κατήγγειλαν ότι οι ναύτες είχαν επιδοθεί σε διαρπαγή των αποσκευών, των πορτοφολιών και των ωρολογίων των πανικόβλητων επιβατών. Την επομένη, 9/22 Σεπτεμβρίου, η ίδια εφημερίδα αποκάλυψε και άλλες τραγικές λεπτομέρειες όπως το ότι ο πλοίαρχος αρχικά σκέφτηκε να ρίξει το πλοίο στην στεριά και για τον λόγο αυτό απέστειλε λέμβο για να διερεύνηση την κατάσταση της ακτής. Όμως το επιβαίνον πλήρωμα έξι ναυτών με την λέμβο δεν επέστρεψε ποτέ. Όταν σταμάτησε η μηχανή του πλοίου, ο πλοίαρχος ανάρτησε πανιά στα δύο κατάρτια του πλοίου, αλλά δεν κατάφερε τίποτε. Επιπλέον, οι επιβάτες οι οποίοι αλλόφρονες έτρεχαν στο κατάστρωμα σε αναζήτηση σωσιβίων, είτε δεν τα ελάμβαναν από το πλήρωμα ή το πλήρωμα ζητούσε χρήματα για να παραδώσουν τα σωσίβια.
Η «Σφαίρα», δίνοντας τις περισσότερες πληροφορίες ανέφερε ότι ο πλοίαρχος έριξε το σκάφος πάνω σε σκοπέλους με σκοπό να αποφύγει την βύθισή του και 45 περίπου ναυαγοί παρέμειναν στον σκόπελο αναμένοντας βοήθεια.
Από περιγραφές των επιβατών, που παραθέτουν οι «Καιροί», διευκρινίστηκε ότι το Βρετανικό πολεμικό που πλησίασε πρώτο το «Charkieh» προσπάθησε να προσδεθεί στο πλοίο, και όταν πλέον ήταν αυτό αδύνατο, σκόρπισε σωσίβια στην θάλασσα για τους επιβάτες και το πλήρωμα που θα έπεφτε στην θάλασσα. Επιπλέον, έγινε σαφές ότι ο κυβερνήτης του βρετανικού πολεμικού πλοίου, τελικά επιβιβάστηκε στο «Charkieh» φροντίζοντας ώστε να σωθούν οι επιβάτες και παρέμεινε σ’ αυτό μέχρι το πρωί. Αναφέρουν δε οι «Καιροί», ότι τελικά αποχώρησε το Βρετανικό πολεμικό χωρίς κανείς να μάθει το όνομά του. Πολλά άρθρα στις εφημερίδες εξήραν την γενναιότητα και αυτοθυσία που επέδειξαν οι Βρετανοί. Επιβεβαιωμένες πληροφορίες από ξένες δημοσιεύσεις αναφέρουν ότι οι Βρετανοί ναύτες του θωρηκτού HMS Empress of India, με την βοήθεια δύο λέμβων τους, προσπάθησαν για πολλή ώρα να προσδέσουν το «Charkieh» χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά, όταν αυτό απεδείχθη αδύνατον, ο υποπλοίαρχος Arthur Cole Lowry, βούτηξε στην τρικυμισμένη θάλασσα κρατώντας ένα σκοινί και μία σημαδούρα και έφθασε κολυμπώντας το ναυάγιο. Στην πορεία το σκοινί χάθηκε και ο Lowry παρέμεινε με τους ναυαγούς όλο το βράδυ πάνω στο ημιβυθισμένο πλοίο κάτω από τραγικές συνθήκες, μέχρι να καταφέρει το πλήρωμα του θωρηκτού να τον παραλάβει, μαζί με τους άλλους ναυαγούς, την επόμενη μέρα το πρωί.6The Illustrated London News, 27 Οκτωβρίου 1900, σελ. 597
Η «Σφαίρα», στις 9/22 Σεπτεμβρίου ανέλυσε το συμβάν και κατέληγε ότι το κυριότερο πρόβλημα του πλοίου ήταν ότι ο μεν πλοίαρχος μιλούσε την Ιταλική που δεν γνώριζαν οι Αιγύπτιοι του πληρώματος και οι δε Αιγύπτιοι μιλούσαν Αραβικά που δεν κατανοούσε ο πλοίαρχος. Κατά συνέπεια, η παντελής έλλειψη επικοινωνίας την δύσκολη εκείνη στιγμή δεν επέτρεψε την ασφαλή αντιμετώπιση του κινδύνου και οι διαταγές του πλοιάρχου δεν εκτελούντο.
Η εφημερίδα «Σκριπ», ανέφερε ότι την επομένη του κατάπλου του Μυκάλη στον Πειραιά, με διαταγή του υπουργού Δικαιοσύνης Νικολάου Καράπαυλου, ανήλθε στο πλοίο ο εισαγγελέας των Πλημμελειοδικών Λυκουρέζος, για να ενεργήσει ανακρίσεις για να εξακριβώσει αν το ναυάγιο επήλθε από πρόθεση και να αξιολογήσει τα διαπραχθέντα από τους Αιγυπτίους του πληρώματος. Κατά την διάρκεια των ανακρίσεων κατάσχεσε σε χέρια των Αιγυπτίων 4.οοο χρυσά Γαλλικά φράγκα τα οποία προφανώς ήταν αποτέλεσμα κλοπής. Ο υπουργός των Ναυτικών Βασίλειος Βουδούρης είχε αναλάβει τον συντονισμό των ενεργειών και ενημερωνόταν συνεχώς. Επιπλέον, διέταξε όλες τις ατμοπλοϊκές εταιρείες καθώς και όλους τους ιδιοκτήτες όλων των υπό Ελληνική σημαία ατμοπλοίων να συμπληρώσουν εντός ορισμένης προθεσμίας τον εξαρτισμό των σκαφών τους., όπως σωσίβια, λέμβους κλπ.
Στις 11/24 Σεπτεμβρίου και με την ολοκλήρωση των ανακρίσεων, απεδείχθη ότι οι περισσότεροι ναύτες επέδειξαν όχι μόνο δειλία αναίσχυντη αλλά επιδόθηκαν ακόμη και σε σύληση πτωμάτων και διάρρηξη κιβωτίων. Παραπέμφθηκαν στον ανακριτή Σκούφο ο οποίος και απήγγειλε σχετικές κατηγορίες για υπεξαίρεση και κλοπή για τους περισσότερους αλλά και γι’ αυτούς που πρώτοι επιβιβάστηκαν σε λέμβους και αποβιβάστηκαν στην ξηρά, και τους προφυλάκισε αφού πλέον κατηγορούντο για κακούργημα.
Η Ελληνική εφημερίδα «Κωνσταντινούπολις» της Πόλης αφιέρωσε μακροσκελές άρθρο στην πρώτη σελίδα στις 15/28 Σεπτεμβρίου αφού έλαβε συνέντευξη επιζώντος ο οποίος κατέφθασε στην Κωνσταντινούπολη από την Άνδρο με το ατμόπλοιο Μιχαήλ Εμπειρίκος μετά το τραγικό ναυάγιο. Ο εν λόγω ναυαγός, Γεώργιος Νικολαϊδης Τρίπος, γνωστός επιχειρηματίας και αξιόπιστος μάρτυρας όπως αναφέρει το άρθρο, κατηγόρησε με φρίκη τον πλοίαρχος Σοπράνιτς για πλήρη απάθεια, απόλυτη αδράνεια και με τερατώδη ολιγωρία κατά την διάρκεια που οι επιβάτες ανέμεναν οδηγίες για να σωθούν. Σε αντίθεση, αναφέρθηκε με εγκωμιαστικά λόγια για τον ηρωισμό του Βρετανού αξιωματικού ο οποίος ως αγαθός άγγελος, αναρριχώμενος στον ιστό του πλοίου επέβλεπε και έδινε διαταγές για την διάσωση των ναυαγών. Ανέφερε δε ένα στοιχείο που δεν είχε δημοσιευθεί στις Αθηναϊκές εφημερίδες. Ότι δηλαδή, ένα Βρετανικό εμπορικό πλοίο πλησίασε το «Charkieh», πρόβαλε μεγάλη χρηματική αποζημίωση για να βοηθήσει, ο πλοίαρχος αρνήθηκε και το Βρετανικό πλοίο αποχώρησε. Ίσως να επρόκειτο για το S.S. Sceptre. Αργότερα εμφανίστηκε το Empress of India.
Την 15η Οκτωβρίου/1η Νοεμβρίου του 1900, δύτες κατέβηκαν στο ναυάγιο υπό την εποπτεία του Lloyd’s στο οποίο το πλοίο ήταν ασφαλισμένο. Μακάβριο εύρημα ήταν ένα πτώμα δεμένο στο αμπάρι με πανιά και ένα χέρι αποκομμένο, στοιχείο που παρέπεμπε στο ότι το ναυάγιο δεν ήταν ατύχημα.7Εφημερίδα Hawera & Normanby Star, Volume XXXXI, Issue 7099, 19 Δεκεμβρίου 1900 Δεν φαίνεται το στοιχείο αυτό να συνέβαλε με κάποιο τρόπο στις δίκες που ακολούθησαν.
Το Ελληνικό βούλευμα για το ναυάγιο εκδόθηκε στις 25 Νοεμβρίου/8 Δεκεμβρίου του 1900 και παρέπεμπε τον αποδράσαντα πλοίαρχο Αιμίλιο Σοπράνιτς, τον λογιστή Σουλεϊμάν Αλή Χαλάου και δύο ναύτες ως υπαιτίους του ναυαγίου και για κλοπή, ενώ άλλοι δύο ναύτες παραπέμφθηκαν για τον ξυλοδαρμό ενός επιβάτη, και ζητούσε να παραπεμφθούν και άλλοι 9. Το βούλευμα του Εφετείου που εκδόθηκε περί τα τέλη του Ιανουαρίου του 1901 παρέπεμψε μόνο τρείς ναύτες στο κακουργιοδικείο απαλλάσσοντας όλους τους άλλους, συμπεριλαμβανομένου και του πλοιάρχου. Η δίκη πραγματοποιήθηκε στις 7/20 Μαρτίου του 1901.
Η ταφή των 19 αδικοχαμένων ναυαγών που ξεβράστηκαν στην ακτή, 7 Ελλήνων, 6 Αιγυπτίων, ενός Αυστριακού και 5 αγνώστων στοιχείων, έγινε στην Άνδρο σε δύο λάκκους, έναν για τους Μωαμεθανούς και έναν για τους Χριστιανούς, μέσα στους οποίους έθαψαν τα πτώματα. Η απόφαση των αρχών της Άνδρου προκάλεσε τεράστιες διαμαρτυρίες από συγγενείς των πνιγμένων οι οποίοι μέρες αργότερα επισκέφθηκαν το νησί για να αναζητήσουν τους τάφους των οικείων τους και να θέσουν σταυρούς ή επιτύμβιες πλάκες.
Στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, έλαβε χώρα δικαστήριο στις 3/15 Οκτωβρίου του 1900. Στην τριήμερη ακροαματική διαδικασία στην οποία προΐστατο ο Βρετανός πρόξενος Arthur D. Alban και μέλη ο πλοίαρχος Arthur Trevelyan Taylor και ο μετέπειτα Ναύαρχος Frederick Parland Loder-Symonds από το τορπιλοβόλο HMS Hebe, ο Frederick Bates από το ατμόπλοιο «Tabor», και o A.J. Davis από το ατμόπλοιο «Arabian». Το δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο πλοίαρχος και οι αξιωματικοί έκαναν ότι ήταν δυνατόν για την διάσωση του πλοίου, το πλήρωμα εκτέλεσε με αρτιότητα τις διαταγές που έλαβε και η ευθύνη του ναυαγίου οφείλετο στις πολύ αντίξοες καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν. Από την διαδικασία έγινε γνωστό ότι το πλοίο δεν είχε ελεγχθεί τα τελευταία 3 χρόνια, ούτε υπήρχαν αξιολογήσεις των αξιωματικών και του πληρώματος όπως προέβλεπε ο Βρετανικός νόμος. Έγιναν κάποιες συστάσεις στην πλοιοκτήτρια εταιρεία για την συντήρηση των πλοίων της και πρότεινε την συχνή άσκηση ετοιμότητας. 8Board of Trade, Wreck Report for “Charkieh”, 1900, No. 6108
Επιμύθιο
Ως επιμύθιο του τραγικού αυτού δυστυχήματος θα αναφέρουμε ότι, στην Ελλάδα τα πάντα ξεχάστηκαν πολύ σύντομα αφήνοντας βαθιές πληγές μόνον στους συγγενείς των αθώων θυμάτων. Εν τούτοις, το Βρετανικό Royal Humane Society, μία φιλανθρωπική οργάνωση που δραστηριοποιείται μέχρι και σήμερα μετά από 250 χρόνια, λειτουργεί δε υπό την αιγίδα του Βρετανικού Στέμματος, επέδωσε το 1902, το πολύ τιμητικό χρυσό μετάλλιο Stanhope στον υποπλοίαρχο Arthur Cole Lowry του Βρετανικού Πολεμικού Ναυτικού, για την ανδρεία, την γενναιότητα και αυταπάρνηση που επέδειξε στην προσπάθειά του να σώσει τους ναυαγούς του Charkieh. Επίσης, η Βασίλισσα Αλεξάνδρα της Αγγλίας επέδωσε στον Lowry και το 2ης τάξεως Albert Medal for Lifesaving9The London Gazette, 18 December 1900, issue:27257 σελ.:8538. Στην Ελλάδα ποτέ δεν έμαθαν ούτε το όνομά του.
Βιογραφικό του άγνωστου ήρωα Arthur Cole Lowry
Ο Arthur Cole Lowry γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου του 1864 στο Hamilton του Καναδά. Ήταν γιός του Ιρλανδού στρατιωτικού Robert William Lowry ο οποίος είχε πολεμήσει στην Κριμαία, στην Μάλτα και στα Ιόνια νησιά με το 47ο Σύνταγμα Πεζικού, ενώ το 1863 ως Συνταγματάρχης τοποθετήθηκε Διοικητής των Βρετανικών δυνάμεων στον Καναδά. Αποστρατεύθηκε με τον βαθμό του Αντιστρατήγου και τιμήθηκε με τον τίτλο του «εταίρου» του Βασιλικού Τάγματος του Bath.
Ο Arthur εντάχθηκε στο Βρετανικό Ναυτικό το 1877, και τοποθετήθηκε στο εκπαιδευτικό πλοίο Britannia. Το 1879 εντάχθηκε στην Βρετανική δύναμη της Κίνας και υπηρέτησε στην ναυαρχίδα του στόλου HMS Iron Duke. Το 1884 προήχθη ως ανθυποπλοίαρχος και υπηρέτησε στο HMS Alexandra με τον στόλο της Μεσογείου. Εν συνεχεία υπηρέτησε στο HMS Dreadnought VI. Προήχθη ως υποπλοίαρχος και υπηρέτησε στο τορπιλοβόλο HMS Karrakatta στα νερά της Ωκεανίας καθώς και το γηραιό τρικάταρτο HMS Duke of Wellington στην Αγγλία. Υπηρέτησε στο καταδρομικό HMS Letona μέχρι το 1896 οπότε τοποθετήθηκε στο Portsmouth στην βάση διοίκησης Excellent. Κάποια προβλήματα υγείας είχαν εμφανιστεί από τότε. Τον Ιούνιο του 1897 εστάλη στην Μάλτα όπου ανέλαβε ως 1ος υποπλοίαρχος στο HMS Empress of India, ένα θωρηκτό Sovereign-class pre-dreadnought 14,150 τόνων που ναυπηγήθηκε το 1893 στο Pembroke Dockyards. Το φθινόπωρο του 1898 συμμετείχε στην διεθνή ναυτική παρουσία για τον αποκλεισμό των Χανίων μετά την Τουρκική σφαγή στο νησί. Επέβλεψε την αποχώρηση της Τουρκικής Χωροφυλακής από το νησί τους άνδρες της οποίας μετέφερε στην Θεσσαλονίκη το Βρετανικό HMS Hussar. Το Empress of India παρέμεινε στο Ηράκλειο μέχρι την άφιξη του πρίγκηπα Γεωργίου ως ύπατου αρμοστή της Κρήτης, στις 9 Δεκεμβρίου. Στις 31 Δεκεμβρίου του 1900 προήχθη σε αντιπλοίαρχο. Η κατάσταση της υγείας του χειροτέρεψε μετά από την ολονύκτια παραμονή του στο σημείο του ναυαγίου του Charkieh με αποτέλεσμα να τεθεί σε διαθεσιμότητα με ετήσιο αντιμισθία των £150. Συνταξιοδοτήθηκε από το ναυτικό με ανήκεστο βλάβη της υγείας του τον Μάϊο του 1903 και απεβίωσε στις 3 Δεκεμβρίου του ιδίου έτους.
