Κείμενο Άρης Καθρέπτας
Η άγκυρα έχει μια μακρά και συναρπαστική ιστορία που εκτείνεται πίσω χιλιάδες χρόνια. Η εξέλιξή της αντικατοπτρίζει τις εξελίξεις στα υλικά, την τεχνολογική καινοτομία, τον σχεδιασμό, την κατανόηση της υποβρύχιας δυναμικής, στοιχεία που κατέστησαν τις άγκυρες απαραίτητα εργαλεία για την ασφαλή ναυσιπλοΐα. Σε κάθε περίπτωση η άγκυρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανθρώπινη εξέλιξη, το εμπόριο και την πολιτισμική ανταλλαγή. Χρονολογικά και με βάση το είδος της «άγκυρας» μπορούμε να τις κατατάξουμε:
Προϊστορική εποχή έως Κλασική Αρχαιότητα
Οι πρώτες άγκυρες: Η ιδέα της άγκυρας είναι τόσο παλιά σχεδόν όσο και η η ανάγκη του ανθρώπου να εξερευνήσει πέρα από τον ορίζοντα. Στην προϊστορική εποχή, οι ναυτικοί χρησιμοποιούσαν βαριές πέτρες, σακιά γεμάτα με άμμο ή καλάθια γεμάτα με βράχια για να σταθεροποιήσουν τα πλοία τους και να τα κρατήσουν ακίνητα. Αυτές οι πρωτόγονες άγκυρες ήταν ελάχιστα αποτελεσματικές ακόμα και για μικρά σκάφη.
Μια αρχαία αιγυπτιακή ασβεστολιθική άγκυρα 3.400 ετών ανακαλύφθηκε τυχαία στις βόρειες ακτές του Ισραήλ στη Χάιφα. Στην ασβεστολιθική άγκυρα υπάρχει ιερογλυφική επιγραφή που αναφέρεται σε αρχαία θεά που ακόμα δεν είναι γνωστή. Οι επιγραφές έχουν διατηρηθεί καθαρά, καθόσον ο ασβεστόλιθος ως υλικό διατηρείται όταν είναι σε επαφή με άμμο.
Άγκυρες, υπό την ευρεία έννοια, έχουν καταγραφεί περί το 3.000 π.Χ. στην Κίνα και ήταν πέτρινες . Τo πλήρωμα του σκάφους τύλιγε το ένα άκρο ενός σχοινιού μπαμπού γύρω από μια μεγάλη πέτρα και το έριχνε στη θάλασσα για να διατηρήσει ακίνητο το σκάφος. Υπάρχουν πολλά αρχαία κινεζικά κείμενα που δίνουν οδηγίες «φτιάχνοντας μια άγκυρα δένοντας μια πέτρα»
Μεταξύ 3000 και 1500 π.Χ., οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν τέτοιες πέτρες ως άγκυρες στα ταξίδια τους στο Νέο Κόσμο. Μόλις μισό μίλι από τις ακτές του Palos Verdes στο Los Angeles στην Καλιφόρνια και σε βάθος 15 μ βρέθηκαν 30 περίεργες πέτρες, βάρους μεταξύ 45 και 100 κιλών η καθεμία και με πλάτος από 90 εκ έως 110 εκ. Αν και είχαν διάφορα σχήματα όλες είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό, μια στρογγυλή τρύπα στη μέση. Εικάζεται ότι ήταν άγκυρες πλοίων που έπλευσαν από την Κίνα και βυθίστηκαν κατά τη διάρκεια μιας καταιγίδας περίπου το 2250 π.Χ..
Η διαμάχη από το 1976, που βρέθηκαν αυτές οι άγκυρες, καλά κρατεί μεταξύ αρχαιολόγων, ιστορικών, γεωλόγων για την προέλευση των περίεργων πετρών με την τρύπα. Και αυτό, διότι οι Κινέζοι διεκδικούν την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου πολύ πριν από τον Κολόμβο.
Μεταγενέστεροι τάφοι του 1600 π.Χ. απέδωσαν ομοιώματα πλοίων με αυλακωτούς ή διάτρητους λίθους άγκυρας. Όταν ανοίχτηκε ο τάφος του βασιλιά Tout το 1400 π.Χ., βρέθηκαν πέτρες άγκυρας σε σχήμα Τ. Τετρακόσια χρόνια αργότερα, περίπου το 1000 π.Χ., τα ομηρικά έπη εξακολουθούν να αναφέρονται σε «άγκυρες από πέτρα».
Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι: Παρόλο που οι πρώτες «άγκυρες» θα μπορούσε να αποδοθεί στους Αιγύπτιους ή τους Κινέζους , εντούτοις οι πρώτες καταγραφές μιας άγκυρας τα κύρια χαρακτηριστικά μιας σύγχρονης άγκυρας τύπου Ναυαρχείου απεικονίζονται σε συριακά και ελληνικά νομίσματα (4-5 αιώνα π.Χ.)
Σε ένα ποίημα του Αλκαίου του Μυτιληνιού1Γεννήθηκε στη Μυτιλήνη περίπου το 620 π.Χ. και έζησε την ίδια εποχή με τη Σαπφώ. Η ζωή του συνέπεσε με την εμφάνιση και επικράτηση της τυραννίας. Ο ίδιος αναμίχθηκε ενεργά στη πολιτική. Ο Αλκαίος επηρέασε και τους μεταγενέστερους ποιητές. Ο Θεόκριτος στα «Ειδύλλιά» του τον μιμείται, το ίδιο κι ο Λατίνος ποιητής Οράτιος, ενώ στην Αθήνα, στην ακμή του 5ου αιώνα π.Χ., τραγουδούσαν στα συμπόσια τραγούδια του κοντά στο 600 π.Χ. συναντάμε μια αναφορά για την «άγκυρα»:
Δεν καταλαβαίνω την κατεύθυνση των ανέμων. Tώρα το κύμα κυλάει από αυτή την πλευρά, τώρα από εκείνη και περνάμε από τη μέση με το μαύρο πλοίο μας να ταλαιπωρείται από μια πολύ μεγάλη καταιγίδα.
Γιατί το νερό τις σεντίνας καλύπτον το σκαλοπάτι του καταρτιού και τα πανιά είναι ήδη όλα σχισμένα, και οι άγκυρες χαλαρώνουν, και τα πηδάλια... Και τα δύο πόδια του πανιού παραμένουν στις γραμμές και μόνο αυτό με σώζει...
Οι αρχαίοι Έλληνες θαλασσοπόροι, στην προ Χαλκού Εποχή, χρησιμοποιούσαν καλάθια και μεγάλους σάκους γεμάτα με πέτρες καθώς και ξύλινους κορμούς γεμάτους μόλυβδο, δεμένους με σχοινιά στο πλάι των σκαφών. Επίσης, βύθιζαν άδειους κάδους οι οποίοι γέμιζαν με χώμα στο βυθό και έτσι ως βάρος συγκρατούσαν σταθερό το σκάφος και μείωναν την έκπτωση (ξέσερμα) του σκάφους. Όσο περισσότεροι είναι οι κάδοι, τόσο πιο σταθερό είναι το πλοίο το πλοίο στη θέση του.
Την περίοδο 2000-1050 π.Χ. (εποχή χαλκού), οι άγκυρες άρχισαν να προσομοιάζουν σχηματικά με τη σύγχρονη άγκυρα. Το υλικό κατασκευής ήταν πλέον το ξύλο, μέταλλο και πέτρα.
Ακόμη και στην αρχαιότητα, οι ναυτικοί συνειδητοποίησαν, ότι δεν μπορούσαν να βασιστούν μόνο στο βάρος της πέτρινης άγκυρας και ότι θα έπρεπε μνα εξασφαλίσουν ότι η άγκυρα πρέπει να στερεώνεται στο βυθό της θάλασσας. Στο τέλος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (12ος αιώνας π.Χ.) αναπτύχθηκε ένας νέος τύπος λίθινης άγκυρας που έχει τρεις τρύπες , μία στο πάνω μέρος και δύο στο κάτω μέρος. Μέσα από τις δύο χαμηλότερες τρύπες εισήγαγαν ξύλινους πασσάλους που γειώνονταν στην άμμο και ενίσχυαν τη σταθερότητα της άγκυρας στο βυθό. Αρχικά οι απλές λίθινες άγκυρες ήταν μεγάλες και βαριές αλλά καθώς οι άγκυρες 3 οπών έγιναν πιο διαδεδομένες και τα πλεονεκτήματά τους έγιναν αντιληπτά, το μέγεθος μειώθηκε, άρα και το βάρος όπως και ο αριθμός που έφερε κάθε σκάφος.
Το 1929 και 1932 κατά την αποξήρανση της λίμνης Nemi, 27 χλμ νοτιοανατολικά της Ρώμης, ακαλύφθηκε πλοίο, ένα από τα δύο μεγάλα πλοία που κατασκεύασε ο αυτοκράτορας Καλιγούλας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του (37-41 μ.Χ.) προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος. Το πλοίο ήταν εξοπλισμένο με μια σιδερένια δρύινη άγκυρα μήκους 4,8μ με βαρύ μολύβδινο κοντάκι. Το 1944 τα πλοία αυτά καταστράφηκαν από πυρκαγιά.(φωτογραφία πριν την καταστροφική πυρκαγιά).
Ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα και μοναδικό στον ελληνικό χώρο βρίσκεται στην Αίγινα. Πρόκειται για πέτρινο κομμάτι από αντίβαρο άγκυρας που φέρει την εξής αρχαία σκαλιστή επιγραφή «ΜΕ ΚΙΝΕ ΤΟΔΕ», που σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «μην το κουνήσεις». Δηλαδή, κατά μια θεωρία των αρχαιολόγων, μια παράκληση προς τον άνεμο ή τον θεό Αίολο. Ήταν σύνηθες να υπάρχουν επιγραφές που υποδήλωναν είτε την προέλευση του πλοίου είτε αποτρεπτικά σύμβολα. Ας μην ξεχνάμε πως από τις άγκυρες εξαρτιόταν η ασφάλεια ανθρώπων και εμπορευμάτων. Την αρχαία εποχή η άγκυρα ήταν το μοναδικό εξάρτημα ασφαλείας του πλοίου και θεωρείτο ιερή2Πηγή : Andro.gr [ https://www.andro.gr/zoi/petrini-agkyra-kea/
Οι άγκυρες της αρχαιότητας και η εξέλιξή τους φαίνεται στην παρακάτω σχηματική παράσταση
Μεσαιωνική περίοδος: Κατά τη μεσαιωνική περίοδο, οι άγκυρες άρχισαν να παίρνουν πιο αναγνωρίσιμα σχήματα. Τα πέτρινα ή ξύλινα κοντάκια αντικαταστάθηκαν με σιδερένιους βραχίονες. Αυτές οι άγκυρες ήταν βαρύτερες και πιο αποτελεσματικές στη συγκράτηση μεγαλύτερων σκαφών, επιτρέποντας καλύτερη σταθερότητα και ασφάλεια κατά τη διάρκεια του αγκυροβολίου.
Η άγκυρα σήμερα Η βιομηχανική επανάσταση έφερε εξελίξεις στη μεταλλουργία και τις διαδικασίες παραγωγής αγκυρών, οι οποίες άρχισαν πλέον να κατασκευάζονται από ισχυρότερα υλικά όπως χυτοσίδηρο και αργότερα χάλυβα, ενισχύοντας την αντοχή τους. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι από το 1830 έχουν κατατέθηκαν 130 προτάσεις ευρεσιτεχνίας για άγκυρες !
Η άγκυρα Admiralty Pattern, με το χαρακτηριστικό σχήμα και τη διάταξη των τρηματωδών, έγινε διαδεδομένη τον 19ο αιώνα. Αυτός ο σχεδιασμός προσέφερε βελτιωμένη δύναμη συγκράτησης σε διάφορους βυθούς.
Στην παρακάτω φωτογραφία φαίνονται οι βασικοί τύποι των σύγχρονων αγκυρών που η κάθε μία χρησιμοποιείται ανάλογα με τον τύπο του σκάφους.
Σημασία, Συμβολισμός και Έννοια της Άγκυρας
Σταθερότητα και γείωση Στον πυρήνα της, η άγκυρα είναι σύμβολο σταθερότητας και γείωσης. Ως συσκευή που χρησιμοποιείται για τη πρόσδεση των πλοίων στον βυθό της θάλασσας, αποτρέπει την παρασυρόμενη κίνηση και παρέχει μια αίσθηση ασφάλειας σε ταραγμένα νερά. Στη σφαίρα του συμβολισμού, η άγκυρα γίνεται μεταφορά για τη σταθερότητα στη ζωή.
Τα άτομα συχνά φορούν σύμβολα άγκυρας ως υπενθύμιση για να παραμείνουν προσγειωμένοι, να αντιμετωπίσουν τις καταιγίδες της ζωής με ανθεκτικότητα και να παραμείνουν σταθεροί απέναντι στις προκλήσεις.
Ελπίδα και Αισιοδοξία Η άγκυρα συνδέεται συχνά με την ελπίδα και την αισιοδοξία. Στον θαλάσσιο κόσμο, η «άφεση της άγκυρας» σημαίνει την άφιξη σε έναν προορισμό, μια στιγμή ξεκούρασης και ασφάλειας. Αυτή η πτυχή του συμβολισμού της άγκυρας έχει ενστερνιστεί σε διάφορους πολιτισμούς, όπου αντιπροσωπεύει την ελπίδα για ένα ασφαλές λιμάνι μετά την πλοήγηση στις απρόβλεπτες θάλασσες της ζωής.
Δύναμη και αντοχή Δεδομένου του ρόλου της στην αντοχή στις ισχυρές δυνάμεις της θάλασσας, η άγκυρα είναι επίσης σύμβολο δύναμης και αντοχής. Αντιπροσωπεύει την ικανότητα να κρατάς σταθερά μπροστά στις αντιξοότητες. Τα σύμβολα άγκυρας, ενσωματώνονται σε κοσμήματα και φοριούνται ως γοητεία άγκυρας της εσωτερικής δύναμης και της ανθεκτικότητας που απαιτείται για να αντέχεις στις προκλήσεις της ζωής.
Ναυτική Κληρονομιά Το συμβολικό βάρος της άγκυρας είναι βαθιά συνδεδεμένο με τη ναυτική της κληρονομιά. Οι ναυτικοί, οι εξερευνητές και οι λάτρεις της ναυτιλίας έχουν από καιρό σεβαστεί την άγκυρα ως σύμβολο του επαγγέλματος και του πάθους τους. Σε αυτό το πλαίσιο, η άγκυρα μπορεί να αντιπροσωπεύει μια σύνδεση με τη θάλασσα, μια αγάπη για την εξερεύνηση και το θάρρος να τολμήσεις στο άγνωστο.
Θρησκευτική Σημασία Η άγκυρα έχει βρει επίσης το δρόμο της στον θρησκευτικό και πολιτιστικό συμβολισμό. Στον Χριστιανισμό, η άγκυρα είναι ένα ισχυρό έμβλημα ελπίδας και πίστης, που αντιπροσωπεύει το ακλόνητο θεμέλιο στις υποσχέσεις του Θεού. Καθώς συνεχίζουμε να πλοηγούμαστε στις θάλασσες της ύπαρξης, το σύμβολο της άγκυρας χρησιμεύει ως μια σταθερή υπενθύμιση για να παραμείνουμε αγκυροβολημένοι, ανθεκτικοί και αισιόδοξοι στις διαρκώς μεταβαλλόμενες παλίρροιες της ζωής.
Ο σταυρός άγκυρας μπορεί να αναφέρεται ως «Σταυρός της Ελπίδας», μια έννοια που χρονολογείται από (και ίσως πριν) προς Εβραίους 6:19: «Την οποία έχουμε ως άγκυρα της ψυχής, σίγουρη και σταθερή, και η οποία εισέρχεται σε αυτό μέσα στο πέπλο».
Η χρήση της άγκυρας ως συμβόλου έχει αποδοθεί στον Σέλευκο Α’ . Το σύμβολο υιοθετήθηκε στη συνέχεια από τους Εβραίους που ζούσαν στην Αυτοκρατορία των Σελευκιδών με τα νομίσματά τους. Επομένως, η άγκυρα ως σύμβολο θα ήταν ευρέως διαδεδομένη και οικεία στους πρώτους Χριστιανούς. Επιγραφές που βρέθηκαν στην κατακόμβη της Αγίας Δομιτίλας που χρονολογούνται από τον 1ο αιώνα μ.Χ. χρησιμοποιούν την άγκυρα ως σύμβολο.
Στην Εραλδική3Η εραλδική ή ασπιλογία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βοηθητικούς κλάδους μελετών της ιστορίας, με αντικείμενο μελέτης τη μελέτη και την εξέλιξη των οικογενειακών σημάτων (δηλαδή θυρεών και οικοσήμων, εθνικών εμβλημάτων, διασίμων των ιπποτικών και εκκλησιαστικών ταγμάτων), από τα πανάρχαια χρόνια έως και τις μέρες μας
Ο αγκυροβολημένος σταυρός είναι ένα χαρακτηριστικό στα οικόσημα και τις σημαίες, στο πλαίσιο των οποίων αναφέρεται με τους εραλδικούς όρους “anchry” ή “ancre”. Παραδείγματα αυτού βρίσκονται στην αγκιστρωμένη άγκυρα που αντιπροσωπεύει τη Βίνιτσα της Ουκρανίας, έναν τρίφυλλο σταυρό με άγκυρα στο οικόσημο της Πυχαράντα, Φινλανδία, έναν πατριαρχικό σταυρό με άγκυρα στο οικόσημο του Δήμου Barkakra, Σουηδία, και του Wollmatingen Γερμανία· το οικόσημο της Λεόν, Ισπανία και Ταλίν, Εσθονία και η προσωπική ασπίδα του Claude Feidt, Αρχιεπισκόπου της Ρωμαιοκαθολικής Αρχιεπισκοπής του Aix.4https://en.wikipedia.org/wiki/Anchored_cross#:~:text=The%20use%20of%20the%20anchor,and%20familiar%20to%20early%20Christians.
Το Κόμμα Φιλελευθέρων (Κ.Φ.) που ιδρύθηκε τον Αύγουστο του 1910 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο είχε ως σύμβολό την άγκυρα.
Η έννοια και ο συμβολισμός των τατουάζ άγκυρας
Το «anchor tattoo» είναι ένα από τα παλαιότερα και πιο παραδοσιακά σχέδια τατουάζ, με βαθιές ρίζες στη ναυτική ιστορία. Έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των ναυτικών και η σημασία του πηγαίνει πολύ πιο πίσω.
Προέλευση του τατουάζ άγκυρας: Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση της άγκυρας ως σχέδιο τατουάζ πιστεύεται ότι ήταν στην αρχαία Ρώμη και στον πρώιμο Χριστιανισμό, όπου η άγκυρα χρησιμοποιήθηκε ως μυστικό σύμβολο πίστης σε περιόδους διωγμών. Η άγκυρα αντιπροσώπευε ελπίδα και σταθερότητα με τους χριστιανούς να τη χρησιμοποιούν για να συμβολίσουν τον σταυρό και την πίστη τους στον Χριστό.
Εξέλιξη του τατουάζ άγκυρας: Ο σχεδιασμός του τατουάζ άγκυρας όπως το γνωρίζουμε σήμερα έγινε εμφανής τον 18ο και 19ο αιώνα με την εμφάνιση των ναυτικών παραδόσεων. Οι ναυτικοί υιοθέτησαν το τατουάζ άγκυρας ως σύμβολο της σύνδεσής τους με τη θάλασσα, την ασφάλεια και την ελπίδα να επιστρέψουν στην πατρίδα τους με ασφάλεια. Σε αυτή την περίοδο, το τατουάζ άγκυρας σήμαινε συχνά ότι ένας ναυτικός είχε διασχίσει τον Ατλαντικό ή είχε επιτύχει σημαντικά ορόσημα στη ναυτική του καριέρα.
Παραδοσιακό σχέδιο τατουάζ άγκυρας: Ο «κλασικός σχεδιασμός» ήταν μια απλή άγκυρα, συχνά με πρόσθετα στοιχεία όπως:
– Σχοινί τυλιγμένο γύρω από την άγκυρα.
– Banners με ονόματα, ημερομηνίες ή λέξεις με νόημα.
– Καρδιές, λουλούδια ή χελιδόνια ή άλλα αντικείμενα που είχαν συναισθηματική αξία.
Πολιτιστικός αντίκτυπος: Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, το τατουάζ άγκυρας είχε γίνει κλασικό στη δυτική κουλτούρα τατουάζ, ειδικά στις ναυτικές και ναυτιλιακές κοινότητες. Σήμερα, το σχέδιο παραμένει ένα διαχρονικό σύμβολο, όχι μόνο για τους ναυτικούς, αλλά για όσους επιδιώκουν να μεταφέρουν θέματα σταθερότητας, ελπίδας και ανθεκτικότητας.
Το σίγουρο είναι, ότι η καρδιά και η ψυχή των παλιών ναυτικών υποστήριζαν τη σημειολογία της άγκυρας που είχαν με πόνο ζωγραφίσει στα μπράτσα τους.
Επίλογος
Στην αρχαιότητα, οι άγκυρες χρησιμοποιήθηκαν ως σύμβολα ασφάλειας και αυτή η σημασία παρέμεινε ανά τους αιώνες. Η άγκυρα, με τις ρίζες της σταθερά ενσωματωμένες στη ναυτική ιστορία, έχει ξεπεράσει τον χρηστικό σκοπό της και έγινε ένα βαθύ σύμβολο σε διάφορες πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Είτε ως αναπαράσταση σταθερότητας, ελπίδας, δύναμης ή πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η ευελιξία της άγκυρας στον συμβολισμό αποτελεί απόδειξη της διαρκούς δύναμής της.
Η άγκυρα είτε από πέτρα, είτε από σίδερο, έχει τη δική της ιστορία.
Πηγές: Διαδίκτυο
- https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1986-01-02-cb-23722-story.html
- https://www.nmm.org.il/eng/Exhibitions/469/Anchors
- https://www.dailynewsegypt.com/2020/02/04/3400-year-old-ancient-egyptian-anchor-discovered-in-israel/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Anchor#:~:text=The%20earliest%20anchors%20were%20probably,primary%20element%20of%20their%20design.
- https://greekreporter.com/2022/08/13/anchor/#:~:text=The%20origin%20of%20the%20sea,to%20tie%20their%20ships%20down.
- https://techhistorian.com/history-of-the-anchor/
- https://www.madeinsea.co/blogs/news/anchor-tattoo-meaning
- https://www.solarnavigator.net/anchors.htm
- https://www.edwardflemingjewellery.com/blog/2020/10/15/anchors-function-symbolism-and-jewellery
- https://www.1902encyclopedia.com/A/ANC/anchor.html
- https://www.andro.gr/zoi/petrini-agkyra
- https://en.wikipedia.org/wiki/Anchored_cross#:~:text=The%20use%20of%20the%20anchor,and%20familiar%20to%20early%20Christians.
