Γράφει ο Απόστολος Φορλίδας
Είναι γεγονός ότι για πολλούς λόγους, η θρησκευτική και λαϊκή παράδοση έχει αναδείξει και κατατάξει τον Άγιο Νικόλαο, σε προστάτη άγιο των Ναυτικών -κάτι που στην Ελλάδα έγινε θεσμός- αφού καθιερώθηκε με Βασιλικό Διάταγμα από το 1901, να είναι επίσημα ο προστάτης του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, του Εμπορικού Ναυτικού και στη συνέχεια του Λιμενικού Σώματος.
Στους «Συναξαριστές» της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποτυπώθηκε κάθε πληροφορία, αλλά και κάθε θρυλούμενη μεταξύ άλλων μαρτυρία για το βίο, τα θαύματα και την ταύτιση των ναυτικών μαζί του, αλλά και από άλλες πηγές η χαρμόσυνη χριστουγεννιάτικη εικόνα, που του απέδωσαν στη «δύση», ως Santa Claus. Είναι ένας άγιος, που για τον πιστό διαχρονικά, ήταν ο παραστάτης των φτωχών, των παιδιών, αλλά πάνω απ’ όλα, των ανθρώπων της θάλασσας.
Στην παρουσίαση αυτή, θα επιδιώξουμε να αναδείξουμε γλαφυρά τον Αγ. Νικόλαο και τις πτυχές όλης αυτής της διάστασης, αλλά και μια σημαντική αναδρομή, σε στοιχεία από επιστημονικές έρευνες σε Μπάρι και Βενετία που φυλάσσονται τα οστά του και πως, περιπετειωδώς κλάπηκαν κι έφθασαν εκεί, από τα Μύρα της Λυκίας το σημερινό Demre, (Μύρα) της Τουρκίας, που υφίσταται ο ναός και η σαρκοφάγος του.
Από το 1901 που ανακηρύχθηκε από την Ελληνική πολιτεία, ως ο προστάτης του Πολεμικού κι Εμπορικού Ναυτικού, εθιμικά όλα τα πλοία του Πολεμικού Ναυτικού, καθώς και όλα τα ελληνόκτητα εμπορικά πλοία, με πρωτοβουλία του Γ.Ε.Ν. του Λ.Σ., των κυβερνητών τους, των καπεταναίων τους και των ναυτιλιακών εταιριών, φέρουν την εικόνα του. Αλιευτικά και μικρότερα σκάφη έχουν την εικόνα του ή έχουν λάβει το όνομά του, αλλά και σωματεία, κλινικές και ιδρύματα.
Η μέρα εορτής (6 Δεκεμβρίου) του Αγίου Νικολάου, είναι επίσημη αργία για το Πολεμικό Ναυτικό, το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας και το Λιμενικό Σώμα – Ελληνική Ακτοφυλακή και τιμάται με κάθε τρόπο, σε όλα τα ελληνικά πλοία, λιμάνια και ναυτιλιακές εταιρείες.
Στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, Τεύχος Α’, αρ. φύλλου 262 της 8ης Δεκεμβρίου 1901, δημοσιεύθηκε η εισήγηση του Υπουργού επί των Ναυτικών Γεωργίου Κόρπα προς τον Βασιλέα της Ελλάδος Γεώργιο Α’, -επί πρωθυπουργίας Αλεξάνδρου Ζαΐμη- και την έγκριση επ’ αυτής, του Βασιλέα Γεωργίου στις 5/12/1901.
Παραθέτουμε το σχετικό κείμενο:
«Περί ορισμού της επετείου της εορτής του Αγίου Νικολάου ως ιδιαιτέρας εορτής του Βασιλικού και του εμπορικού ναυτικού».
Μεγαλειώτατε,
Η επέτειος εορτή του Αγίου Νικολάου θεωρείται εορτή των απανταχού ναυτιλλόμενων χριστιανών ναυτικών και εορτάζεται επί τούτων την 6η Δεκεμβρίου η μνήμη του Αγίου μετά ιδιαιτέρας ευλαβείας, και πολύ ευλόγως, θεωρουμένου του Αγ. Νικολάου ως προστάτου και αντιλήπτορος των ναυτιλλομένων.
Τούτου ένεκεν η υπηρεσία ημών επάναγκες θεωρεί την εξαίρεσιν της 6ης Δεκεμβρίου από πάσης εργασίας ου μόνον εν τω Ναυστάθμω, αλλά κι εν παντί άλλω ναυτικώ ιδρύματι και επί τούτοις πρακαλούμεν την Υμετέραν Μεγαλειότητα ίνα ευδοκούσα εγκρίνη την εξαίρεσιν της ημέρας από πάσης εν τω Β. Ναυτικώ εργασίας και ορίση ταύτην ως ιδιαιτέραν εορτήν του Βασιλικού και εμπορικού ναυτικού.
Διατελώ μετά βαθυτάτου σεβασμού
Της Αυτού Μεγαλειότητος
ευπειθέστατος θεράπων
Ο Υπουργός των Ναυτικών
Γ. ΚΟΡΠΑΣ
Σας παραθέτω από το αρχείο μου ενδεικτικά δημοσιεύματα του αθηναϊκού τύπου της εποχής.
Το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου στο Θ/Κ Γ Αβέρωφ
Παρεκκλήσια πάνω σε πλοία είναι αφιερωμένα στον Άγιο Νικόλαο, όπως αυτό που βρίσκεται στο ιστορικό Θ/Κ «Γεώργιος Αβέρωφ». Φαίνεται πως η παρουσία του στο ιστορικό θωρηκτό, είναι συνυφασμένη με πολλά. Αν και δεν υπήρχε στα σχέδια η ύπαρξη ναού, τελικά, ο αρχικός χώρος της μπαρουταποθήκης του πλοίου, μετατράπηκε σε μικρή εκκλησία, αφιερωμένη στον ‘Aγιο Νικόλαο. Για το λόγο αυτό, είχε στα χρόνια της ενεργούς υπηρεσίας του ενταγμένο στο πλήρωμα και στρατιωτικό ιερέα, ο οποίος τελούσε θ. Λειτουργίες τις Κυριακές και τις μεγάλες εορτές, αλλά και Μυστήρια την περίοδο του Β’ Παγκ. Πολέμου στην Ομογένεια της Αλεξάνδρειας κ.α. Σε δύσκολες μάχιμες περιστάσεις, ναυμαχίες και πολεμικές περιόδους το πλήρωμα ένιωθε πραγματικά δίπλα του τον Άγ. Νικόλαο.
Η Πλωτή Εκκλησία του Αγίου Νικολάου στον Βόλγα
Από το 1910-1917 υπήρξε στην τσαρική Ρωσία (τάμα του αυτοκράτορα Νικόλαου Β ́) πλωτή εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ήταν ατμόπλοιο και όλο το πλήρωμα, εκτός από τον καπετάνιο και τον Α’ μηχανικό, αποτελούνταν από ιερείς και κληρικούς. Περιλάμβανε εκκλησιαστική χορωδία και αίθουσα για έως και 500 ενορίτες. Σε καμπίνα βρισκόταν ένα μικρό ταμείο, όπου πουλούσαν κεριά, λυχνάρια και εικόνες αγίων. Υπήρχε επίσης μια βρύση, όπου οι χριστιανοί έπαιρναν αγιασμό. Στο πλοίο υπήρχαν επίσης ένα φαρμακείο, μια καμπίνα για τον ιατρό και μια πτέρυγα για αρκετούς ασθενείς. Έπλεε από το Αστραχάν {εκεί που μεγαλούργησε ο Ιωάννης Βαρβάκης ή Λεοντής (Λεοντίδης)} προς τις αλιευτικές κοινότητες, (για τις θρησκευτικές τους ανάγκες) κατά μήκος του δέλτα του Βόλγα και τα νησιά, που βρίσκονται κοντά στις ακτές της Κασπίας Θάλασσας. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917, οι Μπολσεβίκοι το μετέτρεψαν σε πλωτό θέατρο λαμβάνοντας το όνομα «Ιωσήφ Στάλιν» και μετά σε ξενώνα ως το 1970.
Ο Βίος του Αγ. Νικολάου
Ο Άγιος Νικόλαος, γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 270 και έζησε, ως τις 6 Δεκεμβρίου 343. Φαίνεται ότι γεννήθηκε στα Πάταρα της Λυκίας που βρίσκονται στη Μικρά Ασία και μικρός μένει ορφανός. Σύμφωνα με τον Μέγα Συναξαριστή και τον Συμεών τον Μεταφραστή, δεν είχε αδέλφια και είχε λάβει ιδιαίτερη μόρφωση για τα δεδομένα της εποχής. Ακολούθησε την ιεροσύνη, χειροτονούμενος από τον επίσκοπο Νικόλαο, που ήταν αδελφός του πατέρα του.
Σύντομα εξελέγη Μητροπολίτης Μύρων της Λυκίας. Επί Διοκλητιανού υπέστη βασανιστήρια και αφού αποφυλακίστηκε, επανήλθε στον επισκοπικό θρόνο, όταν ανέλαβε αυτοκράτορας ο Μέγας Κωνσταντίνος. Λόγω των θαυμάτων που είχαν γίνει, αλλά και της πνευματικής και ποιμαντικής του βιωτής, πάντα κοντά στον άνθρωπο, στα παιδιά και του φτωχούς, συνέτεινε μετά το θάνατό του (6 Δεκεμβρίου του έτους 343) οι πιστοί της περιοχής του, να χτίσουν άμεσα μικρό ναό ως «Μαρτύριο», ενσωματώνοντας τη σαρκοφάγο με το σκήνωμά του, τιμώντας έτσι τη μνήμη του .
Είναι άγιος, τόσο της Ανατολικής Ορθόδοξης όσο και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και είναι προστάτης αρκετών πόλεων.
Η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος
Στον Συναξαριστή εμφανίζεται το 325 μ.Χ., να συμμετέχει στις εργασίες της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου (Νίκαια Βιθυνίας). Αντιπαρατέθηκε στις δοξασίες του Αρείου, χαστουκίζοντας τον, σε μια φραστική αντιπαράθεση. Ως ενέργεια, ήταν προσβλητική να συμβεί μπροστά σε αυτοκράτορα, ο οποίος έδωσε εντολή να φυλακιστεί ο Νικόλαος. Με την παράκληση αρχιερέων προς τον Μ. Κωνσταντίνο, επιτεύχθηκε σύντομα η αποφυλάκισή του.
Η κλοπή και μεταφορά των οστών του σε Μπάρι και Βενετία.
Το 1087, επί Πάπα της Ρώμης Βίκτωρα Γ΄ (Papa Vittore III), Ιταλοί ναύτες, αφαίρεσαν το μεγαλύτερο μέρος των λειψάνων του, με το πρόσχημα ότι κινδυνεύουν να συληθούν από Σελτζούκους κι Άραβες και φέρεται να τα μετέφεραν μαζί με δυο ορθόδοξους μοναχούς, στο Μπάρι της Ιταλίας, για να τοποθετηθούν σε υφιστάμενο ναό.
Μέχρι το Μπάρι, σταμάτησαν για ανεφοδιασμό σε πολλά σημεία και πιστοί προσκύνησαν τα λείψανά του. Έτσι, ανεγέρθηκαν σε πολλές περιοχές των Επτανήσων, της Πελοποννήσου, της Κρήτης και άλλων νησιών και περιοχών, εκκλησίες στη μνήμη του.
Στην Α’ Σταυροφορία (που κατεύθυνε ο Πάπας Ουρβανός Β΄ – Urbain II), Ενετοί που έφθασαν στα Μύρα, έκλεψαν και μετέφεραν στη Βενετία τον Δεκέμβρη του 1100 (μεσολάβησε ο θάνατος του Ουρβανού) επί Πάπα της Ρώμης Πασχάλη Β΄ (Papa Pasquale II), τα υπόλοιπα οστά του Αγ. Νικολάου. Πρόθεση του αρχηγού τους κι επισκόπου Ενρίκο Κονταρίνι (γιός του Δόγη Ντομένικο Α΄ Κονταρίνι 1043-1071), ήταν να οριστεί ο Αγ. Νικόλαος προστάτης της Βενετίας, αντί του Ευαγγελιστή Μάρκου. Αυτό δε μπορούσε να συμβεί, αφού τα περισσότερα οστά βρίσκονταν ήδη στο Μπάρι. Έτσι, τοποθετήθηκαν στη Βενετία, στο νησάκι Λίντο, στο ναό του Σαν Νικολό.
Ο νόστος. Ένας βαθύτερος στοχασμός.
Τα λείψανα του αγίου, μεταφέρονται στην Ιταλία. Στο Μπάρι και την Βενετία κι ο τάφος του στα Μύρα μένει κενός. Οι συνθήκες μέσα στους αιώνες, δεν επέτρεψαν να υπάρξει «Νόστος» των λειψάνων και επιστροφή τους, στα Μύρα της Λυκίας. Το μόνο που απομένει, είναι να επισκέπτονται πιστοί τα Μύρα και το ναό του Αγ. Νικολάου και κάθε χρόνο το Οικουμενικό Πατριαρχείο, να τελεί στις 6 Δεκεμβρίου, θεία Λειτουργία. Αυτό τον συμβολισμό, ανέπτυξε εμπνευσμένα στο 7ο Συνέδριο, για τον Αγ. Νικόλαο στις 5 Δεκεμβρίου 1989 στην Αττάλεια, ο Μακαριστός Μητροπολίτης Μύρων και μετέπειτα Εφέσου Χρυσόστομος Κωνσταντινίδης (+2006). Αναφέρθηκε στην ομιλία του, στον κενό τάφο του αγίου, που αν και κενός, είναι «Ακένωτη πηγή Χάριτος». Αν και κενός ναός, δεν είναι «άδειος», αλλά γεμάτος «φως». Αν και άδειος, δεν είναι άλαλος, αλλά πολλώ μάλλον, εύλαλος και εμπνευστικός και όχι βουβός.
Ένας φωτισμένος σύγχρονος ορθόδοξος κληρικός από το Μπάρι ταυτισμένος με τον Αγ. Νικόλαο
Σε μια διαδρομή αιώνων, πολλοί κληρικοί υπηρέτησαν την εκκλησία και εμπνεύσθηκαν από τον Άγιο Νικόλαο. Θα σταθώ σε μια τέτοια προσφορά και σύνδεση, ενός κληρικού που δεν είναι πια στη ζωή. Θέλω να αναφερθώ, στον πατέρα, Νικόλαο Μαδάρο. Έναν Ιταλό, σπουδαίο και ανιδιοτελή άνθρωπο. Γεννήθηκε το 1960 στο Μπάρι. Εκεί, που το 1087, ναυτικοί μετέφεραν μέρος από τα λείψανα του Αγ. Νικολάου. Από μικρός, συνδέθηκε πνευματικά μαζί του. Είχε ωριμάσει η επιθυμία από καθολικός με το όνομα Μάρκελος, να γίνει ορθόδοξος χριστιανός. Επισκεπτόμενος πνευματικούς στην Ελλάδα και το Άγ. Όρος, βαπτίστηκε ορθόδοξος κι έλαβε έτσι, το όνομα Νικόλαος. Η κλίση στην Ιεροσύνη ήταν φανερή. Το 1992 χειροτονείται διάκονος και πρεσβύτερος. Υπηρέτησε 31 χρόνια στην Ι. Μητρόπολη Ιταλίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, στον Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων της Βενετίας και γραμματέας της Μητροπόλεως Ιταλίας, στα γραφεία της Βενετίας. Μιλούσε κι έγραφε άπταιστα Ελληνικά κι επισκεπτόταν κάθε χρόνο την Ελλάδα. Είχε σπουδάσει φιλολογία, φιλοσοφία, θεολογία και νομική. Ήταν καθηγητής αρχαίων ελληνικών και λατινικών, στο ιστορικό Λύκειο Foscarini της Βενετίας. Το τελευταίο έτος της ζωής του, λόγω σοβαρών θεμάτων υγείας των γονέων, του βρισκόταν στο Μπάρι, όπου και στις 17 Απριλίου 2023 εξεδήμησε, μετά από οξύ εγκεφαλικό. Η κηδεία του, έγινε στον ιστορικό ελληνικό ναό του Αγ. Γεωργίου της Βενετίας και ακολούθησε η ταφή του, στο ελληνο-ορθόδοξο τμήμα του κοιμητηρίου της Βενετίας, στο νησάκι του Αγίου Μιχαήλ, που είναι σε κοντινή απόσταση από το Λύκειο που δίδασκε ελληνικά και κοντά στο ναό του Αγ. Νικολάου στο Lido, όπου από το 1100 βρίσκονται τα υπόλοιπα λείψανα του αγίου του. Ήταν πραγματικά, μια σύγχρονη μορφή, μορφωμένου, εμπνευσμένου, μα πάνω απ’ όλα ταπεινού κληρικού, που στο πέρασμα της ζωής του σε αυτό το κόσμο, έχοντας γενέτειρα το Μπάρι, υπηρέτησε ως πατέρας Νικόλαος άοκνα και με ζέση την εκκλησία και τελικά απεβίωσε στο Μπάρι του Αγ. Νικολάου και τάφηκε στη Βενετία του Αγ. Νικολάου.
Ο ναός του Αγ. Νικολάου στα Μύρα
Στα Μύρα, σώζεται στο ναό και η σαρκοφάγος. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Αττάλειας εκτίθενται σε προθήκη, τέσσερα μικρά τεμάχια οστών.
Το 2004, ο καθηγητής ιατροδικαστικής στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι Francesco Introna, εξέτασε τα οστά και αποφάνθηκε ότι δεν ανήκουν στον Αγ. Νικόλαο αλλά σε άλλο νεαρότερο άτομο.
Ο ναός επεκτάθηκε, αλλά σεισμός κατέστρεψε τμήμα του το 529 και τον 9ο αιώνα. Με τη λήξη της εικονομαχίας, κτίζεται πεντάκλιτη βασιλική με τρούλο, που με τις μετασκευές σώζεται ως τις μέρες μας.
Το 1858-1868, Ρώσοι προέβησαν σε επισκευές και διεφάνη, πως ήθελαν να τον αποκόψουν απ’ την τοπική διοίκηση της εκκλησίας. Παρενέβη για να τον περισώσει ο τότε Μητροπολίτης Πισιδίας Μελέτιος, τοποθετώντας κληρικούς για να τον λειτουργούν και τέλεσε τα εγκαίνια του.
Στο τέλος του 1960, γίνανε εργασίες συντήρησης απ’ την τουρκική αρχαιολογική σχολή και στο τέλος της δεκαετίας του 1980, τοποθετήθηκε προστατευτικό μεταλλικό υπόστεγοΡ
Διαμορφώθηκαν χώροι του γυναικωνίτη ως μουσείο με αρχαία ευρήματα και το επισκέπτονται περίπου 40.000 άτομα το χρόνο. Στον εξωτερικό χώρο, (αναφέρει ο Απ. Τζαφερόπουλος στο βιβλίο του ότι) υπάρχει μεγάλη καμπάνα με αγιογραφικό διάκοσμο, κατασκευασμένη στη Σύρα το 1876, από το εργοστάσιο Δ. Γιατρά.
Σε έρευνά μου φαίνεται ότι ζούσε στη Σύρο εκείνα τα χρόνια ο Διονύσιος Γιατράς του Μαρίνου και της Αναστασίας από τη Ζάκυνθο. Παντρεύεται το 1860 σε ηλικία 43 ετών στη Σύρο την Αθηνά Πουτού και εμφανίζεται στον επαγγελματικό οδηγό Σύρου του 1875 με την ιδιότητα του «εργοστασιάρχη σιδηρουργού μετά χυτηρίου». Προφανώς κάποια οικογένεια μάλλον ναυτικών έκανε τάμα την καμπάνα και τη μετέφερε στο ναό στα Μύρα της Λυκίας αναθέτοντας στον Διον. Γιατρά την κατασκευή της.
Tο 1983 με άδεια των τουρκικών αρχών και για σειρά ετών, διοργανώθηκε από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, Συμπόσιο, με θέμα τον Άγιο Νικόλαο. Από τότε πραγματοποιείται κάθε χρόνο και θεία Λειτουργία.
Ο Μυροβλύτης άγιος και τάφοι σε Μπάρι και Βενετία.
Τα λείψανά του στη σαρκοφάγο, ανάβλυζαν μύρο. Ο τάφος στο Μπάρι, ανοίχθηκε επίσημα τις νυχτερινές ώρες στις 5 & 6 Μαΐου 1953 για καταμέτρηση των οστών του, με αφορμή, εργασίες αναστήλωσης του ναού. Την καταμέτρηση έκανε, ο καθηγητής Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπάρι, Luigi Martino, με τον γιατρό Alfredo Ruggieri και Dr. Luigi Venezia. Εκτός από το κρανίο, υπήρχαν μακριά οστά, κοντά οστά και πολλά μικροσκοπικά θραύσματα οστών.
Σημείωση: Στο σημείο αυτό οφείλω να αναφέρω ότι για την παρούσα εργασία σημαντική είναι η συμβολή με φωτογραφικό υλικό που μου διέθεσε επίσημα η αδελφότητα του Αγ. Νικολάου στο Μπάρι με την άδεια τους να δημοσιευθεί, καθώς και με υλικό της έρευνας του καθηγητή Ανατομίας του Πανεπιστημίου του Μπάρι, Luigi Martino του 1953 &1957.
Αντίστοιχο υλικό και την έκθεση του Luigi Martino του 1992 προς τον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β’ μου διέθεσε κι ο εφημέριος του Αγ. Νικολάου στο Lido της Βενετίας όπου βρίσκονται τα υπόλοιπα οστά του αγίου.
Σχετική αλληλογραφία:
«Caro Apostolos
Sono il padre Gerardo Cioffari, domenicano, archivista e storico di san Nicola.
Domani le mando le foto dandole l’autorizzazione a pubblicarle.
Un cordiale saluto.
P. Gerardo»
«Αγαπητέ Απόστολε
Είμαι ο πατέρας Gerardo Cioffari, Δομινικανός, αρχειονόμος και ιστορικός του Αγίου Νικολάου.
Αύριο θα σας στείλω τις φωτογραφίες δίνοντάς σας την άδεια να τις δημοσιεύσετε.
Με εγκάρδιους χαιρετισμούς.
π. Γεράρδο»
Ο τάφος είχε εσωτερικά δυο περίπου πόντους διαυγούς υγρού και τα οστά ήταν υγρά. Από το κρανίο, λείπει μόνο, το πίσω μισό της μιας γνάθου και περιέχει πολλά δόντια. Τα οστά συνέχισαν να παράγουν υγρό και το ονόμασαν «Μάννα». Το Μάννα αναλύθηκε, από τον καθηγητή Χημείας Riccardo Ciusa, ο οποίος ανέφερε πως ήταν απαλλαγμένο από άλατα, άγευστο, άοσμο και διάφανο.
Επαναλήφθηκαν ανατομικές και ανθρωπολογικές εξετάσεις, το βράδυ της 7ης Μαΐου 1957, από τον Luigi Martino και τους Alfredo Ruggieri και Luigi Venezia, με πολλαπλές λεπτομερείς μετρήσεις και φωτογραφίες και με ακτίνες Χ. Έδειξαν ότι ο σκελετός ανήκε σε άνδρα, άνω των εβδομήντα ετών, με ύψος 1,67 μ. Οι ώμοι έχουν πλάτος 40 cm, περίμετρο 86 cm ή λίγο περισσότερο, τα χέρια 19 cm και τα πόδια 26 cm επί πλάτος 10 cm. Η περιφέρεια του κεφαλιού (52,4 cm) ελαφρώς επίμηκες και με κανονικό σχήμα (ο θάνατος του Αγίου Νικολάου έγινε σε ηλικία περίπου 75 ετών).
Το μέτωπο είναι φαρδύ, το δε πηγούνι ανατομικά εξέχει μπροστά όπως και τα κούφια ζυγωματικά προεξέχουν ελαφρώς. Το πρόσωπο είναι φαρδύ και κοντό. Η μύτη φυσιολογικού μεγέθους και οι κόγχες των ματιών μεγάλες. Το κρανίο έδειξε φούσκωμα των οστών, που θα προκαλούσε χρόνιο πόνο στο κεφάλι. Τα υφιστάμενα δόντια εμφανίζουν τερηδόνα και φαίνεται πως ακολουθούσε διατροφή αρκετά χορτοφαγική.
Εξ αιτίας παρατεταμένης φυλάκισης σε υγρές και ανθυγιεινές φυλακές, έδειξε ότι ο σκελετός είχε σημεία ταλαιπωρίας. Ο Αγ. Νικόλαος ήταν φυλακισμένος αρκετά χρόνια, τουλάχιστον εικοσιπέντε χρόνια πριν το θάνατό του. Η διερεύνηση των οστών εμφανίζει χρόνια βαριά μορφή αρθρίτιδας στη σπονδυλική στήλη και τη λεκάνη.
Η διπλή έρευνα στη Βενετία
Ανάλογη μελέτη προεκλήθη και στη Βενετία, στην εκκλησία του San Nicolò στο Lido. Υπήρχαν εκεί από το 1100 τρία σεντούκια. Είχαν ήδη διεξαχθεί έξι αυτοψίες για την επιβεβαίωση της ύπαρξής τους, χωρίς επιστημονικό υπόβαθρο. Τα έτη: 1134, 1282, 1347, 1399, 1449, 1634. Το 1992 έγινε η πρώτη επιστημονική μελέτη ξεκινώντας από το μεγαλύτερο σεντούκι που αναφερόταν στον Άγιο Νικόλαο τον Μέγα και αποτελείται τελικά από: α) δύο τμήματα σκελετών ενηλίκων ατόμων, (υποσύνολο από ένα άνδρα, με κρανίο και μερικά οστά γυναίκας), καφέ χρώματος, μαζί με το μισό σαγόνι ενός 5χρονου αγοριού. β) μια εμφανή συσσώρευση άμορφων, υπόλευκων θραυσμάτων οστών. Τα δύο μικρότερα σεντούκια, Το α) στον San Nicola avuncle (δηλ. θείο με το ίδιο όνομα) περιείχε έναν ολόκληρο, καλοδιατηρημένο καφέ σκελετό ενός άντρα σε προχωρημένη ηλικία, με μεγάλο κρανίο και Το β) στον San Teodoro, μάρτυρα. Περιείχε: λείψανα, και καφετιά θραύσματα οστών.
Είχε έρθει η ώρα, να διευκρινιστούν από την επιστήμη και την τεχνολογία τα πάντα, στην έβδομη από το 1134 εξέταση στο Lido, στις 17 Σεπτεμβρίου 1992. Οι ερευνητές δηλώνουν απερίφραστα ότι τα στοιχεία δεν συμπίπτουν με την ιστορία κι ως εκ τούτου δεν υπάρχουν οστά του αγίου στο ναό της Βενετίας.
Αυτή η απάντηση, άφησε Καθολικούς και τον Πατριάρχη Βενετίας, άναυδο και απογοητευμένο. Ωστόσο, η διαίσθησή τους ήταν ότι θα ήταν σωστό να ζητήσουν, -αν ήταν ακόμα δυνατόν-, να συνεργαστούν με τον ερευνητή του Μπάρι -από το 1957- πριν χρειαστεί να εγκαταλείψουν, τις ακριβείς εν γένει ιστορικές αναφορές που υπάρχουν στα παλαιά αρχεία της Βενετίας. Κάτι για το οποίο φαίνεται ότι έδωσε πράσινο φως ο Πάπας και το Βατικανό.
Έτσι, ο καθηγητής Luigi Martino έφθασε στη Βενετία κι από 11-12 Νοεμβρίου 1992, πραγματοποίησε την όγδοη και πιο εμπεριστατωμένη έρευνα στο Lido. Επιβεβαίωσε ότι τα ευρήματα στα σεντούκια ήταν παράταιρα. Όμως του τράβηξε έντονα την προσοχή, μεγάλος σωρός θραυσμάτων από οστά, που βρίσκονταν σε διπλανό άλλο σεντούκι,. Αυτά είχαν ομοιόμορφα ένα «περίεργο» χρώμα, όχι καστανό, αλλά υπόλευκο. Πηγή ισχυρίζεται ότι είχαν αποθηκευτεί σε ασβέστη, για 230 χρόνια και αυτό, εξηγεί την εικόνα τους. Ο Luigi Martino μπήκε σε προβληματισμό κι έκανε μια πληρέστερη έρευνα. Ασχολήθηκε κι εξέτασε τα θραύσματα αυτά, ώστε η έρευνα στο ναό να είναι πλήρης και τεκμηριωμένη, κάτι που δεν έκαναν οι άλλοι ερευνητές. Έτσι η εμπειρία του τον οδήγησε σε μια ασφαλή ερμηνεία για την ύπαρξη τους. Το πρώτο λάθος των άλλων ερευνητών ήταν ότι ξεκίνησαν την έρευνα περιμένοντας να βρουν μόνο καφετιά οστά, καλοδιατηρημένα και αναγνωρίσιμα, αντίστοιχα με αυτά που λείπουν στο Μπάρι ώστε να λύσουν το πάζλ. Γι’ αυτό ο Luigi Martino, συνειδητοποίησε ότι οι ερευνητές, είχαν σφάλει, δύο φορές. Η δεύτερη ήταν ότι βασίστηκαν σε έρευνα μόνο στα σεντούκια που είχαν ταμπελάκια που όντως περιείχαν άσχετους σκελετούς και δεν προέβησαν σε έρευνα στο επόμενο σεντούκι με τα θραύσματα που δεν είχε καν ταμπελάκι.
Τα οστά του Αγίου, που υπάρχουν στο Λίντο της Βενετίας, δεν θα μπορούσαν, παρά να έχουν τη μορφή, μιας μεγάλης μάζας άμορφων θραυσμάτων! Και υπήρχε εξήγηση! Ανατρέχοντας σε πηγές και μαρτυρία από τους Ενετούς στα Μύρα, φαίνεται πως μπήκε το 1100 στη σαρκοφάγο, με αδέξιο τρόπο, ναύτης με το όνομα Ματέο. Άρχισε να ψάχνει, με απερίσκεπτο τρόπο, πατώντας λόγω ύπαρξης νερού, όπου έβρισκε, μέσα στη σαρκοφάγο. Τα οστά του λαιμού και μέρος των άνω άκρων του αγίου, είχαν πλέον συνθλιβεί ανεπανόρθωτα από τα παπούτσια του και δημιούργησαν στον τάφο, έναν άμορφο σωρό θραυσμάτων.
Τα πολλά μικρά κομμάτια που βρέθηκαν στη Βενετία, συνάδουν με τις αφηγήσεις των ναυτικών του Μπάρι, που με μεγάλη βιασύνη μάζευαν, σχεδόν όλα τα μεγαλύτερα κομμάτια, αφήνοντας έτσι τα μικρότερα, πριν επιστρέψουν βιαστικά στα πλοία τους, τα οποία συνέλεξαν 13 χρόνια μετά, οι ναύτες της Βενετίας.
Στο Lido της Βενετίας αυτά τα θραύσματα έδωσαν την απάντηση τους και το πάντρεμα – επιβεβαίωση ιστορίας και ανατομίας επαναλήφθηκε κι εδώ για άλλη μια φορά!
Στο ερώτημα, τι «ήθελε» το ανώνυμο σεντούκι που είχε τα θραύσματα δίπλα στα άλλα τρία «επώνυμα» σεντούκια στην κρύπτη, υπάρχει η απάντηση. Φαίνεται, πως οι μοναχοί του ναού στη Βενετία, για να προστατέψουν από κλοπή τα πολύτιμα κειμήλια – οστά του Αγ. Νικολάου, έβαλαν τρία ακόμη σεντούκια με άσχετα οστά και τα θραύσματα του αγίου σε άλλο που ήταν ανώνυμο.
Η τελική πανόδετη έκθεση του Luigi Martino παραδόθηκε στον Πατριάρχη Βενετίας στις 6 Μαΐου 1993 και στον Πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β’ στο Βατικανό, στις 15 Ιουλίου. Έτσι τα ταλαιπωρημένα θραύσματα των οστών του Αγ. Νικολάου, είναι πια σε περίοπτη θέση στο ναό.
Σύντομα το επιστημονικό υλικό του Luigi Martino δόθηκε στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ στην Αγγλία, για να κατασκευάσει ένα τρισδιάστατο μοντέλο του κεφαλιού του αγίου, με λογισμικό υπολογιστή τελευταίας τεχνολογίας. Το αποτέλεσμα του έργου, είναι η εικόνα ενός Έλληνα, της Μικράς Ασίας, (μέρος της Ελληνικής Βυζαντινής Αυτοκρατορίας) με σπασμένη μύτη, πιθανά, κατά τη διάρκεια που φυλακίστηκε και βασανίστηκε, κατά τη διάρκεια των διωγμών των χριστιανών, υπό τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Διοκλητιανό.
Μετά από 891 χρόνια, το μυστήριο και η διαμάχη μεταξύ του Μπάρι και της Βενετίας, είχαν τελειώσει. Και οι δύο, φιλοξενούν τον Άγιο Νικόλαο, τον Επίσκοπο των Μύρων, στο Μπάρι και το Λίντο της Βενετίας.
Προστάτης ναυτικών – λαογραφία – αγιογραφία και ο Αγ. Γεώργιος στη Β. Αφρική
Οι χριστιανοί των πρώτων αιώνων, πέρασαν μέσα από δύσκολες καταστάσεις, διωγμούς, μαρτύρια, σκλαβοπάζαρα, αιρετικές ομάδες, περίοδο εικονομαχίας. Όμως έπαιρναν δύναμη να πορεύονται με τη Μαρτυρία της Πίστης τους και τους βίους άγιων και μαρτύρων εκείνης της περιόδου. Σαράντα χρόνια πριν το θάνατο του Αγίου Νικολάου, μαρτύρησε ο Άγιος Γεώργιος. Έχοντας προσωπικά ζήσει σε χώρες της Β. Αφρικής, διαπίστωσα ότι υπάρχουν ναοί στη μνήμη του. Δεν είναι τυχαίο, που ο κόσμος αναζητούσε τη βοήθεια του Αγίου Γεωργίου και όχι μόνο στις περιοχές της Ελλάδας, αλλά και στην Βόρειο Αφρική, τη Μέση Ανατολή κι όπου είχαν μείνει υπόδουλοι οι χριστιανοί. Το 1800 ξένοι περιηγητές στην Αίγυπτο αναφέρουν για τη Μονή του Αγίου Γεωργίου στο παλαιό Κάιρο ότι δεν τον τιμούσαν μόνο οι χριστιανοί, αλλά και οι μουσουλμάνοι. «Οι ναύτες την ώρα του κινδύνου στο Ντούνεζι και την Μπαρμπαριά, έκαναν επίκληση στον Μέγα Άγιο που ονόμαζαν παραδόξως και «Πράσινον των Πρασίνων», επειδή υπήρξε εποχή που κατακτητές περιοχών της Β. Αφρικής, ανάγκαζαν τους χριστιανούς να είναι ντυμένοι με κάποιο πράσινου χρώματος ρούχο, ώστε να ξεχωρίζουν στον όχλο. Έτσι διαφαίνεται, πως και ο Άγιος Γεώργιος για μια μακρά περίοδο, θεωρήθηκε και προστάτης των ναυτικών στις περιοχές αυτές.
Όμως, ο Αγ. Νικόλαος κυριάρχησε στη συνείδηση των ανθρώπων της θάλασσας και ο Αγ. Γεώργιος ταυτίστηκε επί μακρόν, ως προστάτης των σκλάβων, οι οποίοι, με την στρατιωτική του περιβολή, τον ένιωθαν ως το στρατηλάτη που θα τους απελευθερώσει από τα δεσμά τους και τα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, υπάρχουν ναοί και μοναστήρια στη Μνήμη του Αγ. Νικολάου. Ναυτικοί μετά από θαλασσοταραχές και την επίκληση προς τον άγιο, κατέφθαναν κάνοντας τάματα. Ορισμένοι δε δίσταζαν, να χαράξουν καραβάκια στις τοιχογραφίες των ναών, ως σημάδι-μαρτυρία συμβάντος τους στη θάλασσα και μόνιμης επίκλησης τους προς τον Άγιο Νικόλαο.
Στη πορεία, σε αρκετούς ναούς υπάρχουν αγιογραφίες με τον άγιο, μέσα σε βάρκα, μαζί με ναυτικούς ή ψαράδες ή να κρατά το πηδάλιο.
Στο πέρασμα των χρόνων, οι λαϊκοί τροβαδούροι και οι παραδοσιακοί μουσικοί, εμπνεύστηκαν στίχους αναφερόμενοι στον άγιο, τους θαλασσοδαρμένους και τις οικογένειές τους.
Άγιος Νικόλαος ως Άγιος Βασίλης (Santa Claus)
Η φήμη του Αγ. Νικολάου, έφθασε από ευρωπαίους και άλλους ναυτικούς, σε διάφορα μέρη του κόσμου και ειδικά η φιλανθρωπία και η στήριξη άπορων και μικρών παιδιών. Στη Δύση αναδείχθηκε ως ο Santa Claus, με το σκούφο και τον σάκο με τα δώρα.
Οι Τούρκοι τον αποκαλούν Noel Baba και πέριξ του ναού στα Μύρα, αλλά και στην πόλη έχουν στηθεί αγάλματα που εμφανίζουν τον Αγ. Νικόλαο περιστοιχισμένο από παιδιά.
