Του Κωνσταντίνου Κουτρουλάκη
Μέσα σε πολλά Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές, φυλάσσονται τεκμήρια και αρχεία, που το καθένα από αυτά έχει μία μικρή ή μεγάλη ιστορία να μας αφηγηθεί. Αυτά είναι τα αρχεία που έως σήμερα έχουν ανακαλυφθεί. Είναι σίγουρο ότι υπάρχουν πολλά ακόμα, εγκαταλελειμμένα σε σκονισμένα υπόγεια και αποθήκες, που όταν και εφόσον βρεθούν, θα ανακαλυφθούν νέα στοιχεία, συμπληρώνοντας το παζλ της ιστορίας μας. Ένα τέτοιο αρχειακό αντικείμενο είναι ένα άλμπουμ με φωτογραφίες. Για πολλά χρόνια ξεχασμένο μέσα σε ένα υπόγειο, περίμενε υπομονετικά να ανακαλυφθεί και να αναδείξει τις λαμπρές σελίδες της Ελληνικής Ναυτικής Ιστορίας.
Ήταν το έτος 1978 όταν ο Μέτων Αζαρίας έκανε δώρο το συγκεκριμένο άλμπουμ στον φίλο του M.Ξ. Η προσωπική αφιέρωση έγραφε:
«Στον φίλο μου Μ.Ξ δωρίζω αυτό το άλμπουμ με φωτογραφίες που έβγαλα εγώ προσωπικά κατά την υπηρεσία μου ως Δίοπος Τηλεγραφητής και χειριστής RADAR έως και Βασιλικών Πλοίων Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» και ΚΒ «ΚΡΙΕΖΗΣ», στα ένδοξα και ηρωικά πολεμικά χρόνια «1942-1945».
Με μεγάλη εκτίμηση στον φίλο μου Μιχάλη.
Αθήναι Οκτώβριος 1978».
Όπως έχει αναφερθεί, το άλμπουμ περιείχε φωτογραφίες από την θητεία του Μ. Αζαρία στο Αντιτορπιλικό (Α/Τ) «ΑΔΡΙΑΣ». Η ιστορία με την δράση του πλοίου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο αγγίζει τα όρια του θρύλου. Είναι ήδη πολύ γνωστή και ιστορικά δεν έχουμε να προσθέσουμε κάτι επιπλέον. Είναι απαραίτητο όμως, έστω και επιγραμματικά, να αναφέρουμε την ιστορία της πρόσκρουσης του πλοίου στην νάρκη, εκείνη την σκοτεινή νύκτα του Οκτώβρη του 1943 και τα ηρωικά γεγονότα που επακολούθησαν.
Το Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» με Κυβερνήτη τον Αντιπλοίαρχο Ιωάννη Τούμπα ΒΝ, ξεκίνησε τα ξημερώματα της 21ης Οκτωβρίου 1943 από το λιμάνι της Αλεξάνδρειας με τα αντιτορπιλικά (Α/Τ) JERVIS, PATHFINDER και HURWORTH. Αποστολή τους ήταν, τα δυο πρώτα πλοία να αποβιβάσουν στρατεύματα και υλικό στη νήσο Λέρο, ενώ το Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» και το αγγλικό αντιτορπιλικό (Α/Τ) HMS HURWORTH θα πραγματοποιούσαν αντιπερισπασμό στη νήσο Κάλυμνο, καταστρέφοντας τα εχθρικά πλοία, που τυχόν θα συναντούσαν.
Την πρώτη ημέρα των επιχειρήσεων, τα δυο πλοία έκαναν μόνο αναγνώριση των ακτών της νήσου Καλύμνου, και δέχθηκαν σφοδρή αεροπορική επιδρομή από γερμανικά αεροσκάφη, την οποία και κατάφεραν να αποφύγουν. Κατέπλευσαν σε ασφαλές αγκυροβόλιο στον όρμο Γιεντί Αταλά της Μικράς Ασίας, ενώ την επόμενη το βράδυ διατάχθηκαν να επαναπλεύσουν προς την νήσο Κάλυμνο, για να εκτελέσουν βομβαρδισμό των όρμων Βαθύ και Ακτή. Όμως, στις 21.56 της 22ας Οκτωβρίου 1943 και ενώ βρισκόταν κοντά στη νήσο Κάλυμνο, το Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» προσέκρουσε σε νάρκη. Μια ισχυρή έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο, σηκώνοντάς το στον αέρα. Η νάρκη είχε πληγώσει σοβαρά το πλοίο, αποκόπτοντας εντελώς την πλώρη του.
Το HMS HURWORTH στην προσπάθεια του να προσεγγίσει το ελληνικό πλοίο, για να παραλάβει τους τραυματίες -αφού ο Τούμπας και το πλήρωμα του είχαν αρνηθεί επανειλημμένα να το εγκαταλείψουν- προσέκρουσε το ίδιο σε νάρκη, βυθίζοντάς το σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, παρασύροντας στον βυθό του Αιγαίου 143 άτομα από το πλήρωμά του.
Ενώ η νύχτα προχωρούσε, το Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» κατόρθωσε να καταπλεύσει, μετά από ένα εξαιρετικά επικίνδυνο ταξίδι περίπου τριών ωρών, στην ουδέτερη μικρασιατική ακτή του Γκιουμουσλούκ. Το πλήρωμα εργάστηκε άοκνα για περίπου 40 ημέρες επιτυγχάνοντας τη στεγανοποίηση του πρωραίου μέρος του πλοίου, καταστώντας το όσο το δυνατόν αξιόπλοο.
Την 1η Δεκεμβρίου 1943, ξεκίνησε το δύσκολο και επικίνδυνο ταξίδι της επιστροφής. Ύστερα από έναν πλου περίπου 500 μιλίων, μέσω της νήσου Κύπρος, το πλοίο κατέπλευσε στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας, στις 6 Δεκεμβρίου του 1943, ανήμερα της εορτής του Αγίου Νικολάου, προστάτη των ναυτικών μας.
Η υποδοχή που του επιφυλάχθηκε τόσο από τις Ελληνικές όσο και από τις αγγλικές Αρχές ήταν εξαιρετικά ενθουσιώδης, ενώ τα σχόλια που απέσπασε το πλήρωμα και το πλοίο για το εγχείρημα αυτό ήταν παραπάνω από εγκωμιαστικά!!!!
Πραγματικά, με τέτοιο τρόπο γράφτηκαν οι λαμπρές σελίδες δόξας της σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας. Σελίδες που τις έγραψαν απλοί άνθρωποι, που όσο ήρωες και αν θέλουμε και πρέπει να τους χαρακτηρίσουμε, δεν πρέπει να λησμονούμε την ανθρώπινη φύση τους, και το γεγονός πως αντιμετώπισαν καταστάσεις τέτοιες που τους οδήγησαν να ξεπεράσουν τα ανθρώπινα όριά τους. Αντίκρυσαν τους φίλους τους να χάνονται δίπλα τους, ένοιωσαν και οι ίδιοι φόβο βλέποντας κατάματα τον θάνατο, όμως δεν λύγισαν πάλεψαν και τα κατάφεραν.
Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του ίδιου του Μ. ΑΖΑΡΙΑ στο βιβλίο του Αντιναυάρχου ΠΝ ε.α Αναστασίου Κ. Δημητρακόπουλου «Β΄ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ» που περιγράφει εκείνες τις στιγμές:
«Πρέπει να πω και κάτι ακόμη. Στα καράβια κατά τον πόλεμου υπήρχαν μικρές ομάδες ανδρών που συνδέονταν με φιλία. Με την δυνατή, αδελφική φιλία που γεννιέται στις δύσκολες στιγμές του κοινού κινδύνου. Στην δική μου ομάδα είμαστε τέσσερις. Οι Δίοποι πυροβολητές Γιώργος Πάππος από το Αγρίνιο και Νικολάκης Ανδρουλάκης που προανέφερα, ο Ναύτης χειριστής Ανθυποβρυχιακής συσκευής Τζών Γκρέκας από το Λονδίνο και εγώ, Αλεξανδρινός, που ήξερα Αγγλικά, Γαλλικά και Αραβικά. Ήμαστε παρέα αχώριστοι. Σαν αδέρφια. Μαζί βγαίναμε εξόδου όταν πηγαίναμε σε λιμάνι, με μαχαίρια στην ζώνη για την άμυνά μας σε περίπτωση επίθεσης από κανένα κακοποιό. Από τους τέσσερίς μας, οι δύο, ο Γιώργος και ο Νικόλας, έχασαν την ζωή τους με την πρόσκρουση στην νάρκη. Ο Γιώργος βρέθηκε λιωμένος. Ο Νικολάκης σφηνώθηκε στα συντρίμματα του πρωραίου πυροβόλου του, που δίπλωσε στην γέφυρα με τις κάνες στον αέρα. Προσπαθούσα επι ώρα να τον απελευθερώσω. Στάθηκε αδύνατο».
Και συνεχίζει ο Μ. Αζαρίας σε άλλο σημείο:
«Γυρίζω πίσω στις πρώτες ώρες μετά την σύγκρουση στην νάρκη. Το θέαμα που αντικρύσαμε όταν ξημέρωσε ήταν εφιαλτικό. Παντού συντρίμμια και πεσμένα κορμιά. Οι τραυματίες άλλοι με βαριά τραύματα και άλλοι με ελαφρά είχαν περισυλλεγεί και τους περιποιόταν ο γιατρός μας Ανθυποπλοίαρχος Α. Καποδίστριας. Ο άνθρωπος αυτός παρά τα πενιχρά μέσα που διέθετε το μικρό θεραπευτήριο του πλοίου έκανε θαύματα. Οι σφηνωμένοι στα ελάσματα του πυροβόλου είχαν οι περισσότεροι πάψει να ζουν. Άλλους καταφέραμε να τους απεγκλωβίσουμε και άλλων κόψαμε ότι προεξείχε με μαχαίρια και πριόνια. Τεμαχίσαμε τους συναδέλφους μας. Τους ανθρώπους με τους οποίους γελούσαμε, γλεντούσαμε, τσακωνόμαστε… Φρικτό ακόμα και να το σκέπτεσαι. Να σου έρχεται λιποθυμία… Να σου ανακατεύονται τα σωθικά. Τα κομμάτια τα βάλαμε σε μπράντες και τα θάψαμε και αυτά στον κοινό τάφο. Τα διηγούμαι τώρα, μετά από τόσες δεκαετίες και αναστατώνομαι από την φρίκη των στιγμών εκείνων. Ωστόσο έπρεπε να το κάνουμε αφενός για λόγους ηθικής τάξης αλλά και για πρακτικούς: αν έμεναν εκεί σε λίγες μέρες θα άρχιζε η αποσύνθεση με ότι αυτό συνεπάγεται».
Δεν πρέπει να λησμονήσουμε να αναφέρουμε, τον καταλυτικό ρόλο που διαδραμάτισε ο Κυβερνήτης του πλοίου. Ήταν και ο ίδιος τραυματίας, δεν έφυγε ούτε στιγμή από το πλάι των ανδρών του. Εμψυχωτής και Οδηγός.
Οι φωτογραφίες από το άλμπουμ μας μεταφέρουν την κατάσταση στο πλοίο μετά την έκρηξη της νάρκης, όπως και τα γεγονότα που ακολούθησαν μετά την άφιξη του πλοίου στην Τουρκία. Μπορούμε να διακρίνουμε εικόνες με τους νεκρούς μέσα στα συντρίμμια, τους τραυματίες από το πλήρωμα όταν βγήκαν στην ακτή, την ταφή των νεκρών μελών του πληρώματος.
Το πλήρωμα του πλοίου, παρά την κατάσταση τους, δεν λησμόνησαν τους φίλους που χάθηκαν και φρόντισαν να τους θάψουν, αποδίδοντας τους τις ανάλογες τιμές. Η ανωτέρω πράξη εκτός από πράξη σεβασμού προς τους νεκρούς συναδέλφους, δεν μπορεί να μην εκληφθεί και ως δείγμα πολιτισμού του λαού μας.
Παρατηρώντας στις φωτογραφίες τα πρόσωπα των μελών του πληρώματος, μέσα στην κούραση και την ψυχική ταλαιπωρία, δύναται να διακρίνει κάποιος τη λάμψη στα μάτια τους. Είναι αυτό το βλέμμα του Έλληνα Ναυτικού.
Αυτός που δεν τα παρατάει ποτέ! Αυτός που όσες φουρτούνες και αν του φέρει ο καιρός, θα πέσει, μα θα βρει τον τρόπο να ξανασηκωθεί. Έτσι έκαναν και αυτοί! Ξανασηκώθηκαν και στο τέλος τα κατάφεραν!
Με Βασιλικό Διάταγμα τον Δεκέμβριο του 1943 τα 21 μέλη του πληρώματος του Α/Τ «ΑΔΡΙΑΣ» που σκοτώθηκαν κατά την πρόσκρουση του πλοίου στην νάρκη, προήχθησαν στον επόμενο βαθμό και τους απονεμήθηκε ο Πολεμικός Σταυρός Γ΄ Τάξεως διότι:
«Δια την εξαίρετον διαγωγήν και ηρωισμόν ον επέδειξαν κατά τας επιχειρήσεις της Δωδεκανήσου, φονευθέντες ενδόξως κατά την πρόσκρουσιν του Α/Τ ΑΔΡΙΑΣ επί νάρκης »
ΠΗΓΕΣ:
1.Αναστασιος Κ. Δημητρακόπουλος Αντιναύαρχος ΠΝ ε.α. Β. ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΘΥΜΟΥΝΤΑΙ…ΤΟΜΟΣ Α . ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ . ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2011
2.Δημήτριος Δ. Φωκάς Αντιναύαρχος ΕΚΘΕΣΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 1940-44.ΕΚΔΟΣΗ ΠΟΛΕΜΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ
3.Νικολαος Ιω.Λάχανος Αρχιπλοίαρχος (Ο)ΠΝ ε.α. ΔΟΞΑ ΚΑΙ ΔΑΦΝΕΣ. ΝΑΥΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ. ΑΘΗΝΑ 1991.
Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος του υπό εκπόνηση βιβλίου του Πλοιάρχου (Ε) ΠΝ ε.α Κωνσταντίνου Κουτρουλάκη με τίτλο «ΜΝΗΜΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥ».
