Γράφει ο Ελευθέριος Σφακτός
Τα εκπαιδευτικά ταξίδια των Ναυτικών Σχολών την περίοδο του Μεσοπολέμου ήταν συχνά και πολυήμερα σε όλη την διάρκεια της εκπαιδευτικής περιόδου, σε σύγκριση με το σημερινό πρόγραμμα, όπου το μεγαλύτερο σε διάρκεια εκπαιδευτικό ταξίδι είναι ο ΘΕΠ (Θερινός Eκπαιδευτικός Πλους). Αξιοσημείωτο ήταν το γεγονός ότι στα ταξίδια συμμετείχαν από κοινού μαθητές της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, Σχολής Ναυτόπαιδων. (Σχολή Δοκίμων Υπαξιωματικών 1924-1934), και ενίοτε άλλων Σχολών. Οι μαθητές κάθε Σχολής αποτελούσαν ξεχωριστή «Φυλακή» κατά την διάρκεια του πλου, παράλληλα με εκείνες του πληρώματος. Τους λόγους αυτής της εκπαιδευτικής συνεργασίας, μας τους εξηγεί ο αείμνηστος ναύαρχος και επίτιμος Αρχηγός Στόλου, Γεωργ. Μόραλης ΠΝ, ( Ναυτικός Δόκιμος 1936-1940),σε επιστολή του με τίτλο «Αναμνήσεις», που έστειλε στις 25/4/2017 για δημοσίευση στην εφημερίδα «Νέα του ΣΑ/ΣΜΥΝ».
(…) “Στα ταξίδια με το εκπαιδευτικό ιστιοφόρο ΑΡΗΣ, τις περισσότερες φορές ταξιδεύαμε με τα πανιά (ιστία) χειμώνα – καλοκαίρι, με πολλά προβλήματα, ιδίως στις κακοκαιρίες. Τις περισσότερες φορές τα ταξίδια γινόντουσαν μαζί με τους Ναυτόπαιδες με τους οποίους είμαστε διηρημένοι μαζί και με τους ναύτες του πληρώματος στα πανιά για την «επέκταση και συστολήν αυτών”. (…) Ν. Δόκιμοι, Ναυτόπαιδες και Ναύτες συνεργαζόμαστε σαν μία ΟΜΑΔΑ και αυτό μας βοηθούσε να καταλάβουμε ότι το πλήρωμα ενός πλοίου είναι ενιαίο. Ο καθένας μπορεί να έχει μία «θέση» στο πλοίο, αλλά πρέπει να γνωρίζει επακριβώς τα καθήκοντά του και είναι ζωτικής σημασίας η συνεργασία προκειμένου να επιτευχθεί η σωστή λειτουργία και οι στόχοι του πλοίου.(…) Στον ΑΡΗ, γνώρισα τους Ναυτόπαιδες, Κ. Δημάκη και Α. Λιάσκο. Με τον πρώτο, είχαμε μια παραγωγική συνεργασία τόσο στον πόλεμο, όταν ήταν επικεφαλής Α/Α πολυβόλου των 37 χιλ. κι εγώ Σημαιοφόρος Διευθυντής “Π” στο ΒΑΣ. ΟΛΓΑ, όσο και μετά τον πόλεμο. Όταν το ΒΑΣ.ΟΛΓΑ βυθίστηκε στη Λέρο, ο Α. Λιάσκος, βαριά τραυματισμένος, πνίγηκε αγκαλιά με τον επίσης βαριά τραυματισμένο Ανθυποπλοίαρχο Δ. Μπάτση, εγκλωβισμένοι στο θεραπευτήριο που πλοίου που είχαν μεταφερθεί για τις πρώτες βοήθειες. Το πνεύμα συνεργασίας και αφοσίωσης στο καθήκον που είχαμε βιώσει από κοινού στα ταξίδια, μας συνόδευε στη καριέρα μας. “(…)
Από τον Μακαριστό, Ιεροκήρυκα του Πολ. Ναυτικού (1922-1944) Αρχιμανδρίτη και εν συνεχεία Μητροπολίτη Ιερισσού, Αγίου Όρους και Αρδαμερίου (1944-1951), μετέπειτα Εδέσσης και Πέλλης (1951-1967), Κυρό Διον.Παπανικολόπουλο, παίρνουμε μια εικόνα σχετικά με τα τότε εκπαιδευτικά ταξίδια, από το συγγραφικό του έργο «Από την χώρα των αναμνήσεων» όπως αυτό δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο μηνιαίο όργανο των Ορθοδόξων Χριστιανικών Ενώσεων «ΚΑΙΝΗ ΚΤΙΣΙΣ» στο διάστημα του μεσοπολέμου και μεταπολεμικά. Η περιγραφή των ταξιδιωτικών εντυπώσεων του, δημοσιεύθηκαν στο τεύχος 339-340 Ιούνιος-Ιούλιος 1935.
(…) Κατά τα μέσα του παρελθόντος Ιανουαρίου το εκπαιδευτικό του Στόλου «ΑΡΗΣ» επρόκειτο να επιχειρήση πλούν δι΄ εκπαιδευτικούς σκοπούς ανά το Ιόνιον πέλαγος. Εις το πλοίον επεβιβάσθησαν πλήν του τακτικού του πληρώματος, αποτελουμένου εξ εκατόν ογδοήκοντα περίπου ναυτών και υπαξιωματικών η Σχολή Ναυτοπαίδων, η Σχολή Υπαξιωματικών Μηχανικών, μια τάξις των δοκίμων αξιωματικών και έτεραι βοηθητικαί Σχολαί του Πολ. Ναυτικού. Δηλαδή ολόκληρον το πλήρωμα ανήρχετο εις πλέον των τετρακοσίων ανδρών. Ο πλούς θα διήρκει επί είκοσιν ημέρας, ίσως και πλέον. […]
Πάντοτε εις τα ταξείδια αυτά είθισται να παρακολουθή εις των ιερέων του Πολ..Ναυτικού… Εις την περίπτωσιν αυτήν ωρίσθην εγώ να παρακολουθήσω τον «΄Αρην»… Θα ήμην εκεί ως και εις το σπίτι μου… Όλοι οι ναύται του πληρώματος επέρασαν από τας σχολάς του Πόρου. Οι υπαξιωματικοί όλοι είναι μαθηταί μου από τας διαφόρους Σχολάς, αι οποίαι εδρεύουν και λειτουργούν εις Πόρον…
Εις τον «΄Αρην» ευρήκα τον αντιπλοίαρχον Γεωργουλόπουλον ως Κυβερνήτην, τον Υποπλοίαρχον Παν. Γέροντα ως ύπαρχον, τους υποπλοιάρχους Κων. Μασουρίδην ως διευθυντήν σπουδών και Αλεξ. Βασιλειάδην ως αξιωματικόν πορείας. Μαζί με αυτούς ήσαν οι Σημαιοφόροι Δεναζάκος και Γραμμένος, ο μέν βοηθός αξιωματικού πορείας, ο δε αξιωματικός αρμένων. Ο καλός μας ιατρός Καπετάνιος, ευρεθείς εκεί, απετέλει με την χρυσή του καρδιά και την αγάπην του ακούραστον σύντροφον και λαμπρόν συζητητήν κατά τον πλούν.
Ο «΄Αρης» κινείται δια των ιστίων. Έχει βοηθητικήν πετρελαιοκίνητον μηχανήν, δυναμένη να αναπτύξη ταχύτητα μόλις οκτώ μιλίων, ενώ με ούριον άνεμον και πλήρη ιστιοφορίαν φθάνει τα 12 και 14 μίλια και ακόμη περισσότερον. Είναι πλοίον 2700 τόννων με λαμπράν ενδιαίτησιν τόσον των αξιωματικών όσον και του πληρώματος.
Την 11ην Ιανουαρίου απεπλεύσαμεν εκ Πόρου δια Ναύσταθμον, ίνα εκεί παραλάβωμεν τους υπαξιωματικούς μηχανικούς και τους δοκίμους και συμπληρώσωμεν ωρισμένα εφόδια ακόμη. Μετά παραμονήν διήμερον εις Ναύσταθμον απεπλεύσαμεν δια Μεσολόγγιον, όπερ θα ήτο ο πρώτος λιμήν, είς όν θα κατεπλέομεν.
Από τον Ναύσταθμον απεπλεύσαμεν την μεσημβρίαν. Μόλις παρηλλάξαμεν την Σαλαμίνα, ο Κυβερνήτης διέταξε να σβύση η μηχανή και να αναπετασθώσι τα ιστία.
Ήθελα να παρακολουθήσω την εργασίαν αυτήν και ανήλθον εις το κατάστρωμα της πρύμνης. Η εκπέτασις των ιστίων του «Άρεως» είναι μια εργασία που διαρκεί μία σχεδόν ώραν. ΄Ολα τα παραγγέλματα δίδονται εις την αρχαίαν Ελληνικήν. Καί ακούει κανείς «εις εκπέτασιν προθόου, άγε δή», «εις άρσιν και πόδωσιν φοσωνίου,έλκε, πόδου», «θωρακίται άνω!», και παρατηρεί κανείς πεντηκοντάδα ναυτών θωρακιτών να σκαρφαλώνουν εις τα κατάρτια του «Άρεως» εις ύψος άνω των τεσσαράκοντα μέτρων και να σκορπίζωνται σαν τα χελιδόνια κατάμαυροι και ανυπόδητοι εις τα κεραίας και τα ακροκέραια καί να κάμνουν όλους τους απαιτουμένους χειρισμούς διά το άνοιγμα των πανιών. Και δεν προκάνει κανείς να αντιληφθή καλά καλά το ένα παράγγελμα και ακούει το έτερον: «Έτοιμοι εις άρσιν και πόδωσιν μεγίστης!» «εις άρσιν και πόδωσιν λέφους μεγίστης», «εις άρσιν και πόδωσιν επιδρόμου», και βλέπει εκατοντάδα ναυτών να αναρριχάται εις τας κεραίας των οπισθίων ιστών, να λύνη δεσμούς και κατόπιν με ρυθμικάς κινήσεις δεδομένας με σφυρίγματα υπό του κελευστού να τραβούν τα σχοινιά και να υψώνωνται τα πανιά και το πλοίον ήρεμα κλίνον προς την μίαν πλευράν γοργόν να διασχίζη ή μάλλον να πετά επάνω εις τα κύματα. Το καράβι αυτό ιστιοπλοούν είναι θαύμα ευμορφιάς. Κλίνει προς την μίαν πλευράν και προχωρεί χωρίς να υφίσταται ουδέ τον ελάχιστον κλυδωνισμόν. Κάμνει ψύχος δριμύτατον και βρέχει. Από καιρού εις καιρόν σταματά η βροχή και αρχίζει να πίπτη χιών. Τα βουνά της Αττικής είναι κάτασπρα. Τα Γεράνια όρη είναι φορτωμένα από σύννεφα. Ο βορράς δαιμονιωδώς φυσάει. Καί μέσα εις την παραζάλην αυτήν ακούεται η φωνή του αξιωματικού αρμένων: «θωρακίται άνω! Πτύξατε και σειροδέσατε την μεγίστην Έα. Έλκε, Πόδου! « Και όταν δεν πηγαίνη πολύ καλά η δουλειά με τα εις αρχαίαν Ελληνικήν παραγγέλματα, τότε τίθεται εις ενέργειαν η μιξοβάρβαρος, «λάσκα-βίρα» και όταν κανείς ναύτης βραδύνη να εκτελέση το παράγγελμα ή παρανοή, τότε από την γέφυραν ραγδαία έρχεται η χαριτωμένη προσφώνησις «βγάλε τα κερατά σου, ρε κόπανε, και κάνε γρήγορα!» Αυτά τα έχει η ναυτική ζωή εις τον «Άρην».
Επίσης αξιόλογες πληροφορίες μαθαίνουμε από περιγραφή του Διευθυντή Σπουδών της ΣΝΔ (1928-1930) Πλωτάρχη Χρ. Παπαδημητρίου ΠΝ (1896-1981) σχετικά με τους ΘΕΠ των Ν.Δ. σε άρθρο του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Ν. Επιθεώρηση, τεύχος 88, Σεπτέμβριος 1929 με τίτλο: “Πρώτος Ωκεάνιος Πλούς του ΑΡΕΩΣ Μετά 18 Έτη. ΘΕΠ ΑΡΕΩΣ 22 Ιουνίου 1929″.
* Συμμετείχαν Ν. Δόκιμοι και μαθητές της ΣΔΥ.( ο εξιστορών τους αναφέρει ως Ναυτόπαιδες). Ήταν διηρημένοι σε 4 φυλακές. Μία από Ν.Δ., δύο από Ναυτόπαιδες ,και μία από από το Πλήρωμα σε τετράωρες βάρδιες.
* Από τις τρείς φυλακές των Ν.Δ. και Ναυτόπαιδων, οι δύο ήταν σε υπηρεσία-εκπαίδευση (ιστία, κωπηλασία ή ιστιοπλοΐα, πάντα κοντά στο πλοίο) και η τρίτη φυλακή σε ανάπαυση.
* Οι Ναυτόπαιδες της ΣΤ΄ τάξης «εξηκολούθουν πυρά δια σωλήνος Γυμνασίων».
* Την 19η προς 20η Αυγούστου «Ιστιοπλοούμεν». « Ώρα 0100 της 21ης πτύξης ιστίων γενομένης αποκλειστικώς υπό Ν.Δ. και Ναυτοπαίδων παρ΄όλον τον κυματισμόν και την νύκτα»
* «Γυμνάσιον ανθρώπου εις την Θάλασσαν» «Έπεσεν εν τη πραγματικότητη, πλέων νύκτα, άνθρωπος εις την θάλασσαν. Η καθαίρεσις λέμβου η ανεύρεσις και επαναφορά τους διασωθέντος εις το πλοίον διήρκησε μόνον 10 λεπτά της ώρας»
* Εκδρομή των Ναυτοπαίδων στον Ζωολογικό κήπο και αξιοθέατα στη πόλη Αλγέρι.
* Εκδρομή Ν.Δ. στο εσωτερικό της χώρας έως 90 χιλ. προς Νότο.
* Γιβραλτάρ (11-16/7). Επίσκεψη στο φρούριο από Αξιωματικούς και Ν.Δ.
* Πλούς Λας-Πάλμας- Κάδιξ. Ο «Άρης» σημαιοστολισμένος στο La Luz λόγω Εθνικής Ισπανικής εορτής.
* «Δέον να σημειωθεί ότι κατά τον 2ον αυτόν πλούν εις τον Ωκεανόν, πλήν ελαχίστων μικρών Ναυτοπαίδων οι οποίοι απλώς είχον χάσει την ευδιαθεσίαν των, ουδέν απολύτως σημείον κοπώσεως και ναυτίας έδειξαν οι εκπαιδευόμενοι οι οποίοι εξετέλεσαν όλας τας κινήσεις των ιστίων, του μονίμου πληρώματος σχεδόν μη χρησιμοποιηθέντος
Με το πέρας του ΘΕΠ, (15/9/29) οι Ναυτόπαιδες παρέμειναν επί του πλοίου επί 10-ήμερον. Ο Ε.Ν.Ε. (Επόπτης Ναυτικής εκπαιδεύσεως) Πλοίαρχος κ.Θεοχάρης επιθεώρησε το πλοίο συνοδευόμενος από τους Διοικητές της ΣΝΔ, ΣΔΥ και τον Διευθυντή Α΄ Διευθύνσεως ΓΕΝ.
